(Beeldtitel: O, zit dat zo! Een animatie. Voice-over:) LEVENDIGE MUZIEK VOICE-OVER: De Lage Landen, een nuchter volkje omringd met water en vol hardwerkende schippers. Die, euh, ja, hoe komen we hier nou omhoog? Zo stroomopwaarts is het moeilijk varen. (Een schipper denkt na.) SCHIPPER: Euhm... VOICE-OVER: Tja, het klinkt eenvoudig, maar we bouwen gewoon een trap. Nee, niet zo een. Kijk, hier een groot hoogteverschil en daar is het water veel te laag om te varen. (Op de bodem van een rivier komen wanden te staan, waardoor een soort trap ontstaat. Een schip heeft moeite met het beklimmen van de trap.) DE LEVENDIGE MUZIEK SPEELT VERDER DOOR DE LEVENDIGE MUZIEK KLINKT EEN MOTORGELUID Euh, ja, dit wordt natuurlijk een beetje lastig. (Bij het water verschijnen drie mannen met deuren.) DE LEVENDIGE MUZIEK SPEELT VERDER Kijk, als je deze sluis in vaart, dan kunnen we je zo een niveau hoger tillen. En dan kom je uiteindelijk helemaal boven. Ja, wie omhoog wil, moet slim zijn. En met al die vernuftige stuwen en sluizen kunnen we goed zakendoen blijven de rivieren hier op peil en genieten we volop van al dat water. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/rivieren. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2020.) DOOR DE LEVENDIGE MUZIEK KLINKEN VOGELS
Dammen, sluizen en stuwen
Dammen, sluizen en stuwen verdelen ons water en beschermen ons zo tegen overstromingen. Ook houden ze water zoveel mogelijk vast bij lage waterstanden.
Een groot deel van Nederland ligt onder de zeespiegel en veel rivieren vinden er hun weg naar zee. Met gemalen, sluizen, dammen, dijken en stuwen sturen we het water door de rivieren en het IJsselmeer. Bij hoge rivierstanden spuien sluizen, zoals in de Afsluitdijk, overtollig water naar zee. En bij stormachtig weer en hoge waterstanden langs de kust kunnen we stormvloedkeringen, zoals de Haringvlietsluizen, sluiten. Zo beschermen we ons land tegen overstromingen. Omdat de zomers in Nederland warmer en droger lijken te worden, krijgen we vaker te maken met droogte en een lage waterstand in onze rivieren. Bij droogte verdelen we via stuwen, pompgemalen en sluizen het weinige zoete water uit de grote rivieren en meren zo goed mogelijk onder alle watergebruikers.
Stuwen en sluizen en gemalen zijn nodig voor watermanagement, maar maken de wateren tegelijk moeilijker bereikbaar voor vissen. We maken deze barrières passeerbaar door sluizen op een kier te zetten. Ook leggen we vispassages aan.
De onderstaande video laat zien welke rol stuwen en sluizen in de scheepvaart hebben.
Vervanging en renovatie
Rijkswaterstaat werkt de komende jaren aan vervanging en renovatie van de bestaande infrastructuur. Veel stuwen en sluizen en viaducten komen uit de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw. In 2020 is de renovatie van het stuwencomplex in de Nederrijn en Lek afgerond. Op dit moment bouwen we aan een nieuwe Zeesluis IJmuiden. We maken zo veel mogelijk gebruik van slimme en duurzame technieken. Op die manier vernieuwen we onze stuwen en sluizen voor de komende generaties.
Pannerden
Voor de verdeling van het water is het Pannerdensch Kanaal onmisbaar voor de verdeling van het water in een groot deel van Nederland. De afspraken rond deze verdeling gaan terug tot eind 18e eeuw en hebben toen geleid tot de oprichting van Rijkswaterstaat.
Wat is een dam, sluis of stuw
- Een dam is een verhoging die 2 wateroppervlakken van elkaar scheidt. De Afsluitdijk, eigenlijk een dam, scheidt het IJsselmeer van de Waddenzee.
- Een sluis is ook een scheiding tussen 2 wateren, maar met deuren. Hierdoor is het mogelijk het waterpeil te beïnvloeden. Sluizen reguleren het waterpeil zodat schepen kunnen passeren.
- Een stuw is een vaste of beweegbare afdamming tussen 2 wateren. Als de waterstand boven een bepaalde hoogte komt, dan loopt de stuw over, of openen de deuren. Zo blijft het water op het gewenste peil.