Waterhuishouding

MYSTERIEUZE MUZIEK (Kabbelend water. Beeldtitel: Rivierbeheer bij het Pannerdensch Kanaal.) VOICE-OVER: De Rijn stroomt bij Spijk ons land binnen. Na ongeveer elf kilometer, ter hoogte van het Gelderse dorp Pannerden, splitst de Boven-Rijn zich in de Waal en het Pannerdensch Kanaal. Het Pannerdensch Kanaal werd in 1707 gegraven. Vanaf dat moment is de verdeling van het water in de Waal en het Pannerdensch Kanaal steeds verder verbeterd. De Pannerdensche Kop dat het water splitst, speelt hierin een belangrijke rol. Na de aanleg van de Pannerdensche Kop was er sprake van een stabiele waterverdeling. De Pannerdensche Kop is ontworpen door Christiaan Brunings, de eerste topman van het in 1798 opgerichte Rijkswaterstaat. Sinds die tijd zorgen wij ervoor dat bij hoogwater twee derde van het Rijnwater naar de Waal gaat en een derde naar het Pannerdensch Kanaal. Deze vaste waterverdeling is essentieel voor de hoogwaterveiligheid. In 2014 bouwde Rijkswaterstaat in de uiterwaarden bij het Pannerdensch Kanaal een instelbaar regelwerk. Hiermee sturen we actief de waterverdeling tussen de Waal en het Pannerdensch Kanaal bij hoogwater. Het Pannerdensch Kanaal en het splitsingspunt Pannerdensche Kop vormen een cruciale schakel in het Nederlands riviersysteem. Als er iets verandert in de waterverdeling bij de Pannerdensche Kop, heeft dat grote gevolgen voor de rest van Nederland, van het IJsselmeer tot de Zeeuwse Delta. Bij laagwater is een evenwichtige waterverdeling belangrijk voor landbouw, industrie, drinkwater, scheepvaart en natuur. Voor het organiseren van een evenwichtige waterverdeling beschikt Rijkswaterstaat over moderne stuwen in de Nederrijn. De stuw bij Driel zorgt ervoor dat er bij laagwater voldoende water naar het IJsselmeer stroomt, het grootste zoetwaterbekken van Nederland. Dankzij de drie stuwen in de Nederrijn en Lek blijven deze rivieren, en de IJssel ook bij lage waterstanden bevaarbaar voor de scheepvaart. Van nature varieert de stroomsnelheid van het rivierwater. De rivierbodem reageert hierop. Delen van de rivier slijten weg, andere delen verzanden. Rijkswaterstaat meet de bodemligging continu en controleert of de vitale rivierfuncties niet worden bedreigd. Het gaat daarbij om hoogwaterveiligheid, voldoende schoon water, vlotte en veilige scheepvaart, en natuur. Om ervoor te zorgen dat het rivierwater goed doorstroomt, wordt dichte begroeiing in de uiterwaarden verwijderd. Indien nodig verlagen we kribben, graven we uiterwaarden af of nemen we andere maatregelen. Er gelden wettelijke regels voor de bescherming van de vitale rivierfuncties. Alle partijen op en aan het water moeten zich hieraan houden. Rijkswaterstaat ziet hierop toe. Het in stand houden van de juiste waterverdeling bij hoog- en laagwater is al meer dan twee eeuwen een belangrijke maatschappelijke taak van Rijkswaterstaat. We zorgen hiermee voor een veilig, bereikbaar en leefbaar Nederland. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.)

(Een binnenschip op een waterweg.) VOICE-OVER: Zeg Nederland en je zegt water. Nederlanders leven met water en onze economie is er voor een groot deel van afhankelijk. Maar al dat water heeft ook een keerzijde. (Een stad aan een rivier bij hoogwater. Bomen staat tot hun kruin in het water.) Een groot deel van Nederland ligt onder de zeespiegel en grote rivieren als de Rijn en de Maas stromen via ons land naar zee. Dat maakt Nederland kwetsbaar voor overstromingen. Daarbij stijgt de zeespiegel, daalt de bodem en krijgen we steeds vaker te maken met heftige regen en hoge rivierwaterstanden. Bescherming tegen hoogwater is daarom van levensbelang. Samen met andere waterbeheerders, zoals waterschappen, provincies en gemeenten beschermt Rijkswaterstaat ons land tegen overstromingen. Dat doen we door op diverse plaatsen in Nederland het water te reguleren zoals hier, bij het dorp Pannerden in Gelderland, vlak bij de Duitse grens. Hier splitst de Rijn zich in de Waal en het Pannerdensch Kanaal. Het water van de Rijn stroomt hier in een vaste verhouding over de beide aftakkingen. Twee derde stroomt in de Waal, één derde in het Pannerdensch Kanaal. Deze vaste verhouding is belangrijk om te voorkomen dat een van beide rivieren te veel water te verwerken krijgt wat tot overstromingen zou kunnen leiden. In de uiterwaard naast de rivier heeft Rijkswaterstaat een regelwerk gebouwd een betonnen constructie van 175 m lang. Het grootste deel van het jaar staat het regelwerk droog maar bij hoogwater loopt de uiterwaard vol en gaat het water door het regelwerk stromen. (Een animatie van water dat door de openingen van het regelwerk stroomt.) De openingen in het regelwerk kunnen geheel of gedeeltelijk worden afgesloten met betonnen balken. Op die manier kan worden geregeld hoeveel water door kan stromen en hoeveel wordt tegengehouden. Zo zorgt het regelwerk ervoor dat bij hoogwater de vaste waterverdeling tussen de Waal en het Pannerdensch Kanaal in stand blijft. (Water stroomt voorbij.) Goed watermanagement is voor Nederland van levensbelang. Door gebruik te maken van slimme technieken zoals het regelwerk bij Pannerden, zorgt Rijkswaterstaat ervoor dat miljoenen Nederlanders beter beschermd zijn tegen overstromingen. Nu en in de toekomst. (Het Nederlandse wapenschild op een blauwe achtergrond. Beeldtekst: Een productie van Rijkswaterstaat, 2014.) AFSLUITENDE MUZIEK