Rijkswaterstaat inventariseert ervaringen met 2-fasen-proces bij projecten
Werken volgens het 2-fasen-proces is een van de maatregelen uit het plan van aanpak binnen het traject ‘Op weg naar een vitale infrasector’. Ter ondersteuning van de projecten waar Rijkswaterstaat met een 2-fasen-proces gaat werken, heeft de organisatie onderzoek gedaan naar de ervaringen hiermee in binnen- en buitenland.
In maart 2020 is het plan van aanpak ‘Op weg naar een vitale infrasector’ aangeboden aan de Tweede Kamer (zie de kamerbrief over transitieagenda ‘Op weg naar een vitale infrasector’). Hierin staat hoe Rijkswaterstaat, samen met de markt, onder andere wil werken aan een betere beheersing van risico’s en daarmee een betere voorspelbaarheid van projecten. Eén van de instrumenten die we hiervoor gaan inzetten is het 2-fasen-proces. Hierbij stellen we voor de meest risicovolle of onzekere delen van de bouwfase pas een prijs vast wanneer de risico’s beter zijn in te schatten. Een bijkomend doel van dit proces is om de aanbestedingsinspanningen aan zowel de kant van de opdrachtgever als van de opdrachtnemer waar mogelijk te beperken.
Ervaring opdoen in 4 projecten
Er zijn 4 projecten gekozen waarin we ervaringen willen opdoen met het 2-fasen-proces. Dit zijn de A27 Houten-Hooipolder, de Ring Utrecht, de A73 Roertunnel en Tunnel Swalmen en de A12 IJsselbruggen. Om deze experimenten te ondersteunen hebben we een onderzoek gedaan naar leerervaringen uit eerdere 2-fasen-projecten binnen en buiten Rijkswaterstaat. Verschillende binnenlandse en buitenlandse ervaringen zijn onder de loep genomen. Dit betrof onder meer de projecten: de Nijkerkerbrug, Krib- en Oeververlaging Pannerdensch Kanaal, Stadsdijken Zwolle (onderdeel Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP)), Zuidasdok en de Zuid-Willemsvaart (Maximakanaal). Daarnaast is gekeken naar ontwikkelingen op het gebied van ‘Early Contractor Involvement’ in het Verenigd Koninkrijk en de ontwikkelingen met betrekking tot de bouwteamovereenkomst.
Sturingsvariabelen 2-fasen-proces
Uit het onderzoek volgt een aantal handreikingen om sturingsvariabelen voor het 2-fasen-proces te bepalen. Om deze sturingsvariabelen vast te stellen zijn 4 vragen van belang: ‘Welke onzekerheden moeten worden afgevangen in het 2-fasen-proces?’, ‘Welke impact hebben de geformuleerde onzekerheden op de verdere uitwerking van het (definitieve) ontwerp en de prijs?’, ‘Wat is de noodzakelijke inspanning van de markt tijdens en na de aanbesteding?’ en ‘Welke exit-strategie moet er worden geregeld indien partijen met betrekking tot ontwerp en/of prijs niet tot elkaar kunnen komen?’
De sturingsvariabelen die uit het onderzoek naar voren zijn gekomen, zijn bijvoorbeeld de aard van de onzekerheden in de scope, de prijsvorming, de weging van de prijs tijdens de gunning en het moment van de (definitieve) prijsvorming. Ook variabelen zoals de risicoverdeling, mate van ontwerpvrijheid en een exit-strategie zijn volgens het onderzoek van belang.
Meerwaarde van 2-fasen-proces
Uit de inventarisatie blijkt dat niet alle projecten geschikt zijn om een 2-fasen-proces in te zetten. Een 2-fasen-proces lijkt vooral van toegevoegde waarde te zijn bij projecten waar meerdere en/of grotere onzekerheden het moeilijk, zo niet onmogelijk maken om een redelijke prijs af te geven in een reguliere aanbestedingsprocedure. Voor eenvoudige (‘rechttoe-rechtaan’-) projecten heeft het 2-fasen-proces binnen de onderzochte casuïstiek in Nederland geen toegevoegde waarde. In de inventarisatie is ook gekeken of het 2-fasen-proces toegevoegde waarde heeft bij het realiseren van de maatschappelijke opgave waar Rijkswaterstaat en markt voor gesteld staan. De eerste signalen zijn positief, maar door het beperkt aantal projecten dat is gerealiseerd met het 2-fasen-proces is het echter nog te vroeg om die conclusie te kunnen trekken.
Andere manier van samenwerken
Rijkswaterstaat gaat dus de komende periode in de praktijk ervaringen opdoen met het 2-fasen-proces bij de 4 eerdergenoemde projecten. Mogelijk worden daar later projecten aan toegevoegd. De afweging of, en zo ja, hoe een 2-fasen-proces ook meerwaarde kan bieden in andere projecten zal als onderdeel van de integrale project- en daaruit volgende inkoopafweging, gemaakt gaan worden. De ervaringen zoals opgenomen in de inventarisatie zullen daarbij gebruikt worden. Het rapport is ook beschikbaar voor externen. Wilt u het ontvangen, vul dan het contactformulier Servicedesk Zakelijk in.