Door modelleren en simuleren meer inzicht in scenario’s voor het omgaan met arbeidsmarktkrapte

Een instrument waarmee een complex dynamisch systeem rond een strategische opgave gemodelleerd kan worden. Hoe kan het programma Strategische verkenningen dit instrument inzetten? Wat kan het opleveren? We gaan het onderzoeken aan de hand van het onderwerp arbeidsmarktkrapte.

Het vraagstuk

Ook in de sector waarin we opereren, is krapte op de arbeidsmarkt voelbaar. En die krapte houdt de komende decennia naar verwachting aan. De beroepsbevolking neemt af vanaf 2027, terwijl tegelijkertijd de opgaven van Rijkswaterstaat (zoals Vervanging en renovatie) steeds groter worden. In een eerdere strategische verkenning ‘Opties bij arbeidsmarktkrapte’ hebben we al eens een brede waaier aan mogelijke maatregelen geïnventariseerd, en 5 organisatietypes geschetst die een antwoord kunnen bieden in situaties van extreme krapte.

Facetten in beeld brengen

Met behulp van SDM willen we nu de dynamiek inzichtelijk maken van benodigde en beschikbare arbeidskrachten binnen en buiten Rijkswaterstaat, in relatie tot onze opgaven, en de verschillende factoren die daar op inwerken. Daarbij hopen we cruciale ‘draaiknoppen’ en robuuste langetermijnstrategieën te identificeren.

Arbeidsmarktkrapte bevat veel facetten die elkaar beïnvloeden. Niet alleen de krimpende beroepsbevolking en de grote renovatie-opgave, maar ook stikstofmaatregelen en de groeiambitie van Defensie naar 200.000 medewerkers hebben invloed op de beschikbaarheid van personeel.

Een kwalitatief model ‘vullen’ met data

SDM is een kwantitatieve methode die het mogelijk maakt om een veelheid aan toekomstscenario’s te ontwikkelen voor complexe vraagstukken met veel onderlinge afhankelijkheden. Eenmaal gebouwd, kan het model snel inzicht geven in de effecten van mogelijk te nemen maatregelen.

Het experiment met SDM bij Strategische verkenningen is recent gestart. De 1^e stap is het ontwikkelen van een ‘kwalitatief causaal model’ dat de opgave versimpelt en de belangrijke elementen en de relaties daartussen weergeeft. Denk aan de Rijkswaterstaat-opgaven, de inframarkt, ontwikkelingen en scenario’s, de arbeidsmarkt in zijn geheel en de onderwijssector.

De volgende stap is het ‘vullen’ van het kwalitatieve model met de beschikbare data, resulterend in een kwantitatief model, waarmee verschillende toekomstscenario’s kunnen worden gesimuleerd. Door via simulaties te laten zien hoe de diverse elementen van het systeem op elkaar inwerken en welke netto effecten dit heeft, ontstaat inzicht in welke maatregelen hun meerwaarde het sterkst behouden in verschillende scenario’s.

Meer ervaring

Het programma Strategische verkenningen gebruikt tot nu toe vooral kwalitatieve methoden voor het doordenken van ontwikkelingen.

Een ander team bij Rijkswaterstaat, namelijk de Rijkswaterstaat Innovatieagenda 2030, heeft al meer ervaring opgedaan. Zij gebruiken SDM bijvoorbeeld voor afwegingen rond de opgave van vervanging en renovatie van bruggen. De enorme omvang van deze bruggenoperatie is een element, maar ook klimaatverandering, duurzaamheid en de impact van zwaarder verkeer zijn belangrijke aspecten. Keuzes met betrekking tot het een hebben effect op het andere.

Tot slot heeft in dit model ook de arbeidsmarkt invloed, vanwege de personele capaciteit die nodig is voor zo’n grote operatie.

Ervaring delen?

Heeft u ervaring met systeemdynamisch modelleren en wilt u uw ervaringen met ons delen, neem dan contact ons op via ons contactformulier Strategische verkenningen.