Video's

(Beeldtitel: Kustlijnzorg. Met zand de kustlijn in topconditie houden zodat Nederland beschermd blijft tegen de zee.) STUWENDE MUZIEK VOICE-OVER: Nederland strijdt al eeuwen tegen de Noordzee. Ja, wij Nederlanders zijn wereldberoemd om het buiten de deur houden van de Noordzee, met duinen, dammen en dijken. (De zee vanuit de lucht. Co Verdaas, deltacommissaris:) CO VERDAAS: We wonen in een prachtig land, maar miljoenen mensen wonen ook lager dan hier de zee, dus als wij geen duinen hadden en geen Deltawerken, zouden we hier niet kunnen wonen. We zijn veilig en dat blijven we voorlopig ook, maar het is nooit vanzelfsprekend en ook nooit gegarandeerd. Dus we moeten blijven investeren en zorgen voor onze kust en dan kunnen we hier met een gerust hart blijven wonen. VOICE-OVER: We werken met de zee samen en moeten ons er soms tegen verdedigen. Dat doen we met waterbouwkundige wonderen als de Afsluitdijk en de Deltawerken. (Mensen lopen over een strand.) Maar de belangrijkste troef in ons treffen met het water zijn het strand en de duinen. We staan het strand en de duinen onvermoeibaar bij in hun onstuimige taak de zee buiten te houden. Dat doen we al sinds 1990 vanuit het programma Kustlijnzorg. HANNE WINGENS: Vanuit Rijkswaterstaat meten we de kust en vanuit Kustlijnzorg weten we zo waar er weer zand bij moet om te zorgen dat de kustlijn op z'n plek blijft. Daarna brengen we zand aan op de plekken waar er weer zand bij moet. Dat doen we met zandsuppleties: grote baggerschepen halen het zand op zee en brengen het aan op het strand of net voor de kust. Zo zorgen we ervoor dat Nederland beschermd blijft tegen de zee en niet kleiner wordt. (Aldus Hanne Wingens, contractadviseur Kustlijnzorg Rijkswaterstaat.) VOICE-OVER: Onze belangrijkste verdedigingslinie krijgt heel wat te verwerken: wind en stroming, bodemdaling en zeespiegelstijging. Een worstelpartij met de elementen, die strand en duinen zonder onze hulp zouden verliezen, maar dankzij Kustlijnzorg houden ze stand. (Anna Sprenkeling, boswachter Staatsbosbeheer Texel:) ANNA SPRENKELING: Dankzij Kustlijnzorg verdwijnen de duinen niet in de zee. De wind krijgt nu dus de kans om het duingebied te versterken in plaats van dat het verloren gaat. Vers zand stuift het gebied in en die dynamiek is van levensbelang voor een gezond duingebied vol met diversiteit, zoals duinviooltjes en parelmoervlinders. VOICE-OVER: We versterken de kustlijn ieder jaar met 10 miljoen kubieke meter zand. Al dat zand beschermt Nederland tegen overstromingen vanuit zee en houdt ons veilig en droog. Maar het klimaat verandert. We krijgen steeds meer water te verduren door een hogere zeespiegel. Dankzij Kustlijnzorg zijn we daarop voorbereid. We doen al dertig jaar onderzoek en blijven onderzoeken hoe we Nederland veilig houden. (Martin Baptist, kustecoloog bij Wageningen Marine Research:) MARTIN BAPTIST: In het programma Kustlijnzorg zijn ik en mijn collega's betrokken bij die gevolgen van kustsuppleties, strandsuppleties, vooroeversuppleties, voor de gevolgen op de natuur met de bedoeling om dat zo goed mogelijk te kunnen plannen. Hoe vaak wil je terugkomen op een bepaalde plek, zodat de natuur weer de tijd krijgt om te herstellen? Daarbij onderzoeken we dus de bodemdieren hier in het water en we onderzoeken de vissen die hier leven, want het is ook nog eens een belangrijke kinderkamer, onze kust. Heel veel vissen groeien hier op, daar leven allemaal vogels van, dus dan kijken we naar de verbanden tussen zandsuppleties, bodemdieren, vissen en vogels. Zo kijken we naar het hele ecosysteem om dat zo goed mogelijk te plannen. (Hester Loeff, eigenaar bij Het Wonderkabinet, strandjutter:) HESTER LOEFF: Ik verzamel fossielen die ik op het strand vind. Ik kan niet over het strand lopen zonder op zoek te zijn naar dingen. Altijd kijk ik naar de grond en kijk ik wat er te vinden is. Vooral veel schelpmateriaal, maar ook botmateriaal, archeologisch materiaal. Eigenlijk is er ontzettend veel te vinden op het strand. Onze kust is natuurlijk ontzettend mooi, het is echt een stuk natuur. Ik hoop dat er door de suppleties steeds weer nieuw mooi materiaal terechtkomt op het strand. VERDAAS: We kijken zeker al naar de toekomst en dan kijken we naar de verschillende mogelijkheden om ons land veilig te houden, ook als de zeespiegel stijgt. Wat er in ieder geval voor nodig is, is dat we nu ook goed voor onze duinen en keringen blijven zorgen, dat we voldoende zandvoorraad aanvoeren en vastleggen, zodat we in elk scenario voorbereid zijn op wat er komen gaat. (Een zeehond gaat het water in.) VOICE-OVER: Dankzij het harde werken van heel veel mensen genieten we met een gerust hart van de zee. Al decennialang houden we met trots onze kustlijn intact, en dat blijven we doen, met eerbied voor onze geduchte tegenstander: de prachtige, maar woeste Noordzee. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/kustonderhoud. Samen met de waterschappen houden we de kustlijn op z'n plek. Met ruimte voor de natuur, drinkwaterwinning, toerisme en recreatie. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2025.) RUSTIGE MUZIEK DIE WEGEBT

(Beeldtitel: O, zit dat zo! Een animatie. Hoge golven rollen het strand op. Voice-over:) LEVENDIGE MUZIEK VOICE-OVER: Storm aan de kust. Mijn hemel, wat gaat dat tekeer. (Een man vist.) Ja, niet zo handig om juist nu te gaan vissen. Hé, ho, maar wacht even. Het strand is zo goed als verdwenen. Doe toch iets, want als de volgende storm komt... Hooo! Hé, een vis. Oké, voor we in paniek raken laten we even kijken wat er nu eigenlijk precies gebeurt. Kijk, de storm heeft zand mee het water in getrokken en dat heeft een flink stuk van het strand gehaald. Maar daar kan het gelukkig wel tegen. Als het water weer rustig is vullen golven en vloed het zand namelijk gewoon weer aan. En de wind helpt ook een beetje mee. De kringloop van het zand maakt onze kust veerkrachtig. (De visser staat met z'n hengel op een boot.) Het ziet er dus anders uit, maar echt gevaarlijk is het nog lang niet. (De visser fronst.) Echt niet! Rijkswaterstaat houdt het voor ons allemaal nauwkeurig in de gaten. Elk jaar meten we de hele kust, onder en boven water. Dus als er niet genoeg zand bij komt, dan grijpen we in. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op www.rijkswaterstaat.nl/kustonderhoud. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2020.) DE LEVENDIGE MUZIEK SPEELT NOG EVEN VERDER EN STOPT DAN

VOICE-OVER: Wat een mooie stranddag. Hé, wat doet dat schip daar? (Een animatie.) Dat brengt zand naar de kust, want wij van Rijkswaterstaat zijn de kust aan het onderhouden. Als de zee en wind te veel zand meenemen, worden de stranden en duinen kleiner. Daarom meten en beoordelen we elk jaar de hoogte van de hele kust. Zo zien we waar er zand bij moet om de Nederlandse kust op zijn plaats en sterk te houden. De hoogte van het zand meten we boven en onder water. Dat schip daar, dat is een peilboot, een schip dat met nauwkeurige sonarapparatuur de zeebodem scant. En met het vliegtuig, daar in de lucht, meten we de hoogte van het strand en de duinen. Dat gebeurt met laserscanners. Deze metingen geven een compleet beeld van onze kust. Dit doen we ieder jaar opnieuw op dezelfde plekken, op lijnen die dwars op de kust staan, ook wel raaien genoemd. Dit beeld leggen we vervolgens naast de basiskustlijn, onze meetlat die gebaseerd is op de Nederlandse kustlijn van 1990. Door deze lijn aan te houden, wordt Nederland niet kleiner. En waar structureel te weinig zand ligt, brengen we zand vanuit de Noordzee aan. En moet je zien... Doordat de zeespiegel stijgt, komt het water steeds hoger op het strand en tegen de duinen. Ook hier houden we rekening mee in onze berekeningen. Door dit elk jaar te herhalen, weten we precies hoe hoog de zeebodem, stranden en duinen zijn. En weten we dus waar en wanneer er zand bij moet. Kortom, van meten en leren naar beoordelen en zand suppleren. Zo beschermen we Nederland tegen de zee, en zorgen we dat ons land niet kleiner wordt. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/kustonderhoud. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2024.) RUSTIGE MUZIEK DIE WEGEBT

BART KUIJPERS: Ik ben hier vandaag op Ameland, even lekker uitwaaien. Maar door werkzaamheden mag ik een deel van het strand niet op. Ik heb hier een afspraak met Gert Jan Harpe van Rijkswaterstaat en hij weet alles over het onderhouden van de Nederlandse kust. Want zonder al deze werkzaamheden verdwijnt het strand. Hoe dan? (In 3D-letters verschijnt: #hoedan?! Op het strand staat een bord dat waarschuwt voor drijfzand. Bart trekt een oranje hesje aan en zet een veiligheidshelm op.) OPGEWEKTE MUZIEK BART: Gert Jan, jullie zijn flink bezig hier. Wat doen jullie hier eigenlijk precies? GERT JAN HARPE: Ja, Bart, we zijn hier bezig met het beschermen van het eiland Ameland. Hier is veel zand weggeslagen de laatste jaren en nu, door middel van zandwinning vanuit de Noordzee wordt dat via schepen naar de kust gebracht en brengen we het hier op het strand aan om het weer veiliger te maken. (Aldus Gert Jan Harpe. Grote machines verdelen het nieuwe zand over het strand. Een plukje duingras.) DE OPGEWEKTE MUZIEK SPEELT VERDER BART: Ik zag net dat dit gebied is afgezet. Waarom is dat precies? Dit is voor de veiligheid, want we brengen hier zand en water aan en daardoor kunnen nog gebieden ontstaan waar je dus drijfzand houdt. Zoals hier eigenlijk. Ja, je voelt het al onder je voeten. Ja, we zakken weg en zie er nou maar eens uit te komen. (Her en der op het strand liggen grote, metalen buizen.) Hé, Gert Jan, waar zijn die buizen voor? (Een auto van Rijkswaterstaat rijdt over het strand.) VROLIJKE MUZIEK GERT JAN: Kijk, hier zien we een buis die het zand gelijkmatig transporteert richting het strand, drie kilometer verderop. Ah, dus daar zijn die buizen voor. En het kustonderhoud doen we niet alleen hier, maar ook op zee. Wat gaat hier zo meteen gebeuren? We hebben vandaag gezien hoe we die strandsuppletie aanleggen. Het schip achter ons ligt nu nog gekoppeld en brengt een nieuwe lading zand weer naar het strand toe maar straks als die los is, dan zal die gaan rainbowen waarbij die dus het zand-watermengsel tachtig meter voor zich uit spuit. BART: Waarom doet hij dat? Door zandbanken aan te brengen onder water waardoor dat de golven en stroming gebroken worden krijgen we minder afkalving van de stranden zelf. BART: Het opspuiten van dat zand wat betekent dat eigenlijk voor het leven op de bodem van de Noordzee en voor het duingebied erachter? Rijkswaterstaat heeft ecologie hoog in het vaandel dus we doen ook onderzoeken naar de effecten van die zandwinning maar we houden ook rekening met de natuurgebieden hierachter met broedvogels, maar ook bijvoorbeeld met de zeehonden die liggen dus ook op het strand. BART: Dat lijkt me een mooie afsluiting. Tot de volgende aflevering van 'Hoe dan?!'. Later. (In 3D-letters verschijnt: #hoedan?! Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rws.nl/kustonderhoud. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2019.)

VOICE-OVER: Met het Rijkswaterstaat-programma Kustlijnzorg houden we de Nederlandse kust in topconditie. Daardoor blijven we beschermd tegen de zee. Maar we zorgen ook voor een goede balans tussen de verschillende functies van de kust, zoals veiligheid, natuur, economie, drinkwaterwinning en recreatie. In 'De kust van...' duiken we in de persoonlijke verhalen achter de verschillende facetten van Kustlijnzorg. (Beeldtitel: De kust van...) HANS BUISMAN: Waar je natuurlijk als initiatiefnemer heel blij van wordt, is als je ziet dat de jongens en meiden met zo'n smile hier door de duinen lopen. Dat is natuurlijk gewoon geweldig. Als je dan nog de vraag hebt van: hoe heet dit project dan? Ja, hoe bijzonder is het, het is gewoon het geitenproject. (Samen met een groepje jongemannen wandelt Hans in de duinen achter een kudde geiten aan.) LEVENDIGE MUZIEK Wij zijn natuurlijk verantwoordelijk voor de kustveiligheid. Wij moeten zorgen dat het achterland niet wordt overstroomd door zeewater. Daarvoor hebben we hoge duinen nodig. En die hoge duinen kunnen we alleen maar krijgen als Rijkswaterstaat de kust houdt waar die moet zijn. We hebben te maken met een erosiekust. Langs de hele Nederlandse kust is eigenlijk een afslagkust. Dus het zand verdwijnt en Rijkswaterstaat zorgt ervoor dat het zand weer op die positie komt, op het strand komt. (Verderop ligt een industrieterrein.) We hebben hier te maken met een kust waar vanuit de industrie heel veel stikstof valt. Doordat die stikstof daar valt, groeit er één heester, één struik heel goed, en dat is de duindoorn. En, ja, het is natuurlijk wel mooi als dat korreltje zand daar komt, maar als er alleen maar duindoorn groeit, één soort plant, één soort heester, daar is de natuur niet bij gebaat. Dus wat hebben we gedaan? We hebben een samenwerking gezocht met 's Heeren Loo. Dat is een organisatie in Monster. Die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Die hebben een kinderboerderij en die hadden geiten. Die hebben jaarlijks geiten, lief, van die kleintjes, leuk om te zien. Maar als je jaarlijks geiten hebt, dan heb je er op een gegeven moment te veel. Dus de beheerder van de kinderboerderij vroeg aan mij: Joh, Hans, jij hebt heel veel projecten, kunnen die geiten niet ingezet worden? Toen is er een idee geboren van: joh, laten we proberen om die geiten hier in de duinen te zetten. Met de inzet van de geiten verdwijnt die duindoorn. Die geiten eten die duindoorn echt kaal en kapot. Dan krijg je open plekken, daar valt dan weer dat zand en is er ook weer ruimte voor andere planten dan alleen die duindoorn. Maar wat doen ze ook nog meer? Ze lopen allemaal paadjes. Dus door heel het gebied krijg je allemaal smalle paadjes. En vanuit die smalle paadjes gaat weer zand verder waaien. Dat is weer goed voor de kustveiligheid, want het zand komt weer verder naar achteren, en voor de natuurwaarden is het ook heel goed. (De geiten staan om zich heen te kijken.) Het is echt win-win, want de geiten hoeven niet jaarlijks naar de slacht. Het is zo'n goed project dat het project van 1 hectare inmiddels is uitgebreid naar 40 hectare en we gaan het nog verder uitbreiden langs deze kust naar 60 hectare. Dus er kunnen nog meer geiten worden ingezet, minder geiten die naar de slacht hoeven. En de jongens en meiden hebben een prima dagbesteding. Ze controleren of het water nog vers is. Ze nemen een vuilniszak mee. Ze lopen de duinen na. Ze halen het vuil weg. Dat is een hele zinvolle dagbesteding. (Een jongeman klimt een duin op.) Toen we begonnen met dit project, waren er aardig wat mensen behoorlijk sceptisch, van: joh, kan dat wel? Zo'n geit, heeft die wel genoeg eten? Ook intern, hè, bij Delfland waren er collega's die zeiden: Ja, die geiten zorgen ervoor dat het zand gaat wegstuiven. Dankzij de data van Rijkswaterstaat van die vluchten die hieroverheen gaan, hebben we kunnen aantonen dat dat niet het geval is. We hebben een dierenarts wekelijks laten kijken, controleren van: joh, zijn die geiten nog gezond? Die waren gezond. De geiten doen het echt zo. (Hij steekt z'n duim omhoog. Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/kustonderhoud.) DE LEVENDIGE MUZIEK ZWELT AAN EN EBT DAN WEG (Samen met onze partners houden we de kustlijn op z'n plek, doen we onderzoek naar de ecologische gevolgen van zandwinning en zandsuppleties en zoeken we naar duurzame oplossingen voor kustonderhoud. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2021.)

VOICE-OVER: Met het Rijkswaterstaat-programma Kustlijnzorg houden we de Nederlandse kust in topconditie. Daardoor blijven we beschermd tegen de zee. Maar we zorgen ook voor een goede balans tussen de verschillende functies van de kust, zoals veiligheid, natuur, economie, drinkwaterwinning en recreatie. In 'De kust van...' duiken we in de persoonlijke verhalen achter de verschillende facetten van Kustlijnzorg. (Beeldtitel: De kust van...) MARTIN BAPTIST: Het is hier natuurlijk de ruimte, de uitzichten, de frisse wind, het mysterieuze van de zee. Er ligt daar een plas water en er gebeurt daar zo veel onder water wat wij niet zien. Dat is een heel systeem en er leven allemaal interessante bodemdieren en vissen en vogels die daar weer van eten. Om dat te snappen en ook de invloed van de mens daarop te snappen, dat is mijn passie. (Martin is aan het hardlopen op het strand.) De kust is voor mij een plek om vaak te komen en om graag te komen en bijvoorbeeld ook om hard te lopen. (Hij vervolgt z'n weg door de duinen.) In mijn studie heb ik ook een combinatie gemaakt tussen ecologie in Wageningen, maar daarna ben ik gepromoveerd bij waterbouwkunde in Delft. Dus die combinatie van waterbouwkundige ingrepen in de natuur, maar ook hoe je bijvoorbeeld natuurlijke processen, zoals duinvorming en dergelijke, kan helpen om een oplossing te zijn van jouw probleem, hoogwaterveiligheid of stranden opspuiten, hoe de stranden daarin helpen. Dus die combinatie van waterbouwkunde en ecologie heb ik in mijn studie gelegd en daar maak ik nu ook mijn werk van. Ik kijk er van twee kanten naar. Ik kijk enerzijds naar de effecten van dit soort waterbouwkundige ingrepen op het ecosysteem. Dus de effecten van zandwinning op zee en de effecten van het suppleren hier op het strand. Ik kijk ook naar baggerwerken, naar havenaanleg, naar kwelderbouw en dergelijke voor hoogwaterveiligheid. En daar komt dan ook weer de combinatie in terug. Dus het zijn niet alleen de effecten van een ingreep op de natuur, maar ook, en dat heet dan nature-based solutions, hoe kan die natuur ons daarbij helpen? (Uit een buis spuit water met zand erin het strand op.) LEVENDIGE MUZIEK In het programma Kustlijnzorg ben ik, en mijn collega's, natuurlijk betrokken bij die gevolgen van kustsuppleties, strandsuppleties, vooroeversuppleties voor de gevolgen op de natuur. Met de bedoeling om dat zo goed mogelijk te kunnen plannen: hoe vaak wil je terugkomen op een bepaalde plek, zodat de natuur weer de tijd krijgt om te herstellen. En daarbij onderzoeken we dus de bodemdieren hier in het water en we onderzoeken de vissen die hier leven, want het is ook nog eens een heel belangrijke kinderkamer, onze kust. Heel veel vissen groeien hier op. Daar leven dan ook weer allemaal vogels van. Dus dan kijken we ook naar de verbanden tussen zandsuppleties, bodemdieren, vissen en vogels. Zo kijken we naar het hele ecosysteem om dat zo goed mogelijk te plannen. Er is niet echt een project waar ik het meest trots op ben. Ik ben misschien trots op het feit dat we hier op deze manier in Nederland zo zorgvuldig omgaan met de natuur en dat we op zoek gaan naar de oplossingen. We zijn in Nederland een land van de waterbouwkunde, maar nu zijn we ook een land van die nature-based solutions in de waterbouwkunde en laten we de rest van de wereld zien hoe je dat hier kan doen. Daar ben ik wel trots op dat we daar in Nederland mee bezig zijn en dat Rijkswaterstaat daar ook zo mee bezig is. Voor mij betekent een gezonde kust in de eerste plaats: een gezond ecosysteem, met ruimte voor alle dieren en planten. Maar daarnaast is een gezonde kust natuurlijk ook gezond voor de mens. De schone lucht hier, de frisse wind, het mooie uitzicht, dat is ook iets wat mensen blij maakt en waarom er ook zo veel mensen naar de kust trekken. (Hij wandelt richting de zee.) Mijn toekomstvisie voor de kust en het klimaat is dat ik toch hoop dat we in staat zijn de zeespiegelstijging beperkt te houden, in de eerste plaats. Want als dat zo is, dan kunnen we ons ook beperken tot het voeden van de kust met zand. Er zijn allerlei andere hele grote ingrepen, zoals het bouwen van enorme dijken voor de kust of dammen of het compleet afsluiten van de Waddenzee en dergelijke, dat is dan niet nodig, als we het maar beperkt houden. Dus zet je vooral in voor dat klimaat. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/kustonderhoud.) RUSTIGE MUZIEK DIE WEGEBT (Samen met onze partners houden we de kustlijn op z'n plek, doen we onderzoek naar de ecologische gevolgen van zandwinning en zandsuppleties en zoeken we naar duurzame oplossingen voor kustonderhoud. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2021.)

VOICE-OVER: Met het Rijkswaterstaatprogramma Kustlijnzorg houden we de Nederlandse kust in topconditie. Daardoor blijven we beschermd tegen de zee. Maar we zorgen ook voor een goede balans tussen de verschillende functies van de kust zoals veiligheid, natuur, economie, drinkwaterwinning en recreatie. In 'De kust van ' duiken we in de persoonlijke verhalen achter de verschillende facetten van Kustlijnzorg. (Beeldtitel: De kust van... Golven breken op het strand.) HESTER LOEFF: Het strand is gewoon een heel bijzondere plek, heel dynamisch. Het is een fantastische plek om dingen te vinden en om je hoofd leeg te maken. (Ze raapt iets op.) Ik verzamel fossielen die ik op het strand vind. Ik kan eigenlijk niet over het strand lopen zonder op zoek te zijn naar dingen. Dus altijd kijk ik naar de grond en kijk ik wat er te vinden is. Vooral veel schelpmateriaal, maar ook botmateriaal, archeologisch materiaal. Eigenlijk is er gewoon ontzettend veel te vinden op het strand. (Het strand lost op in de mist.) De Maasvlakte is opgespoten met materiaal uit de Eurogeul. Eigenlijk alle dieren die in de ijstijd hier hebben rondgelopen want dat is echt materiaal van hier, dat kun je daar nu vinden. (Ze bekijkt een fossiel.) Ik liep in 2015 te zoeken op de Maasvlakte en toen zag ik een heel klein, bruin botstukje uitsteken uit het zand. Toen bleek dat een enorm stuk bovenkaak met kies te zijn. Het is een stuk bovenkaak van een wolharige mammoet. Het is ook duidelijk van een oude stier in de bloei van z'n leven zo rond een jaar of 50 oud, dat kun je dus aan die kiezen zien. (Glazen buisjes met schelpjes.) Ik ben conservator van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen voor de collectie landzoogdieren en ik geef strandexcursies. (Hester bekijkt een steen.) Het meest bijzondere dat ik gevonden heb, is een werktuig van een neanderthaler. Een stuk vuursteen. Ja, dan besef je dat je na die neanderthaler de eerste mens bent die dat in handen heeft. Ja, dat is echt heel bijzonder. (Ze pakt een microscoop.) De echt bijzondere stukken, die schenk ik of gelijk of na verloop van tijd. Die horen gewoon in museumcollecties thuis. Maar er blijft ook heel veel over wat eigenlijk niet zo heel bijzonder is of waar ik heel veel van heb. En ik ben daar kabinetjes van gaan maken, een soort rariteitenkabinetjes waar ik dat soort dingen in verwerk. (In een rode kast staan spullen kunstig uitgestald.) Onze kust is natuurlijk ontzettend mooi, het is echt een stuk natuur. Er is gewoon heel veel bijzonder materiaal te vinden uit allerlei tijdvakken. Het strand is een van de beste plekken om op zoek te gaan naar schatten. Ik hoop dat door de suppletie steeds weer nieuw, mooi materiaal weer terechtkomt op het strand. (Hester loopt weg. Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit.) DOOR RUSTIGE MUZIEK KLINKT HET RUISEN VAN DE ZEE (Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/kustonderhoud. Samen met onze partners houden we de kustlijn op z'n plek, doen we onderzoek naar de ecologische gevolgen van zandwinning en zandsuppleties en zoeken we naar duurzame oplossingen voor kustonderhoud. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2021.) DE RUSTIGE MUZIEK EBT WEG

VOICE-OVER: Met het Rijkswaterstaat-programma Kustlijnzorg houden we de Nederlandse kust in topconditie. Daardoor blijven we beschermd tegen de zee. Maar we zorgen ook voor een goede balans tussen de verschillende functies van de kust zoals veiligheid, natuur, economie, drinkwaterwinning en recreatie. In 'De kust van ' duiken we in de persoonlijke verhalen achter de verschillende facetten van Kustlijnzorg. (Beeldtitel: De kust van...) PETER GLAS: Als kind kwam ik heel veel op het strand. Greppeltjes graven, kastelen, en dan de vloed, en kijken hoelang die blijft. Ik heb er echt wat mee. (Glas wandelt over een strand.) Het instituut Deltacommissaris, ik ben het natuurlijk, maar het is ook een instituut. In de wet is verankerd dat er een Deltaprogramma is en er is een Deltafonds om projecten tot stand te kunnen brengen. En wij kijken eigenlijk met het Deltaprogramma, met Rijk en regio naar de verdere toekomst. Hoe gaat het met deze delta? Hoe houden we het hier veilig? (Glas loopt naar de onstuimige zee.) We zien een aantal zaken die best zorgwekkend zijn. De zeespiegel, die sneller lijkt te gaan stijgen dan we de afgelopen eeuwen hebben meegemaakt de extremen van het weer. We hebben een Kennisprogramma Zeespiegelstijging ingesteld. En de komende vijf jaar gaan we dat onderzoeken. Hoe staat het met het smelten van de poolkappen? Hoelang kunnen we de huidige strategie met een kustfundament in stand houden, en met zandsuppleties volhouden? Maar ook de 'wat als'-vraag. Wat als het drie of vier meter wordt? Wat zijn dan onze opties als land, als delta, als Nederlanders? Daarop voorbereid zijn, daar ons ook op aanpassen op, wat wij zeggen, een adaptieve manier, dat is de opgave en dat kunnen we alleen maar samen. (Via een trap verlaat Glas het strand.) Duinen, dijken en Deltawerken dat blijft het antwoord voor de veiligheid van onze delta. Maar we kijken ook naar de toekomst, met het Deltaprogramma en met het Kennisprogramma Zeespiegelstijging. En zand blijft voor het handhaven van ons kustfundament ook de komende dertig jaar het antwoord. Ik kan iedereen die hier vlak bij de kust woont, zeggen: Jullie zitten echt veilig. Maar veiligheid is nooit gegarandeerd, dus we zijn ook kwetsbaar. En dat besef, dat we veilig zijn en tegelijkertijd kwetsbaar dat wil ik meegeven. En dat betekent dat we ook een opgave hebben een opdracht hebben om het veilig te houden. En dat betekent nu investeren, nu bouwen aan het Nederland, aan de delta van morgen en overmorgen. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/kustonderhoud.) VREDIGE MUZIEK DIE WEGEBT (Samen met onze partners houden we de kustlijn op z'n plek, doen we onderzoek naar de ecologische gevolgen van zandwinning en zandsuppleties en zoeken we naar duurzame oplossingen voor kustonderhoud. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2020.)

VOICE-OVER: Met het Rijkswaterstaat-programma Kustlijnzorg houden we de Nederlandse kust in topconditie. Daardoor blijven we beschermd tegen de zee. Maar we zorgen ook voor een goede balans tussen de verschillende functies van de kust zoals veiligheid, natuur, economie, drinkwaterwinning en recreatie. In 'De kust van ' duiken we in de persoonlijke verhalen achter de verschillende facetten van Kustlijnzorg. (Beeldtitel: De kust van...) DIEDERIK VEERMAN: Ik kom al van kinds af aan op het strand. Ik ben geboren en getogen aan de kust van Zeeuws-Vlaanderen. Ik liep eigenlijk ook over het strand naar m'n school toe. Dus de eerste 23, 24 jaar was dat verbonden met de zee. (In het donker stapt Veerman uit een auto.) Ik heb een nieuwe work-out uitgevonden. Het is gebaseerd op het oudste transportmiddel van de mens: de slee. De aanleiding is heel triest, want twee vrienden van mij, twee poolreizigers zijn verongelukt in Noord-Canada tijdens onderzoek. Als een eerbetoon ben ik met een andere vriend een jaar later van Hoek van Holland tot aan Scheveningen gelopen. En ik voelde hoe goed de kust is om je gedachten te verzetten, te reflecteren. En uiteindelijk is door die wandeling en een aantal andere hikes op een gegeven moment een work-out ontwikkeld. En het gaat niet alleen maar om sporten en keihard mensen afbeulen maar juist ook om dingen die je tegenkomt, zwerfafval mee te nemen mensen ook wat bewuster maken van hoe kwetsbaar de kust is. (Veerman trekt een slee over het strand.) Je hebt de snelheid, hoogteverschillen, tegenwind of meewind. Maar misschien wel het belangrijkste natuurlijk is de ballast. Je kan zelf bepalen hoeveel weerstand je meeneemt, hoeveel bagage je meeneemt. En dan merk je ook al bij die eerste stappen dat mensen verbaasd zijn van: oké, we zijn van een best wel grote stad in één keer in tien stappen midden in de natuur. Je ziet dus wat dat doet met mensen, de kust als krachtplek. (Veerman is met een groep mensen in de duinen.) De relatie tussen mens en zee is heel intens geweest de afgelopen duizenden jaren. Er zijn twaalf stormvloeden geweest. Dus op het moment dat die Kustlijnzorg er niet meer is gaat die natuur bewegen, die duinen gaan bewegen. Dus het is belangrijk, niet zozeer alleen voor die natuursportschool van ons dat die op deze plaats blijft liggen. Het gaat verder dan alleen maar die enorme economische waarde die het ook beschermt. Maar ook voor mensen om tot bezinning te komen en reflectie. Ik zou iedereen eigenlijk die aan de kust is, zeggen: Koester de kust. (Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/kustonderhoud.) STUWENDE MUZIEK DIE WEGEBT