Houtribdijk

De Houtribdijk is een 26 km lange dam midden in het IJsselmeergebied, tussen Lelystad en Enkhuizen. De dam vormt de scheiding tussen het IJsselmeer en Markermeer. Ook speelt de Houtribdijk een belangrijke rol in de waterhuishouding van het IJsselmeergebied.

de dam werkt bij storm als een grote golfbreker

De dijk werkt bij storm als een grote golfbreker. De Houtribdijk houdt het water van het IJsselmeer en Markermeer in bedwang. Het beschermt zo alle omliggende provincies tegen hoogwater. Over de Houtribdijk loopt de autoweg N307.

Geschiedenis Houtribdijk

De aanleg van de Houtribdijk, ook wel Markerwaarddijk genoemd, gebeurde tussen 1963 en 1976. Door het aanleggen van de dijk ontstond het Markermeer. In 1891 maakte Cornelis Lely een plan om de Zuiderzee af te sluiten en een groot deel ervan in te polderen. Hierbij zou de Houtribdijk de noordelijke afbakening vormen. Als dijk moest deze dan bescherming bieden tegen het water.

Eigenlijk is de Houtribdijk zoals deze nu is aangelegd helemaal geen ‘dijk’, maar een dam. Het is een dam omdat de Houtribdijk aan beide kanten water heeft, en niet – zoals in de oorspronkelijke plannen van Lely de bedoeling was – de afbakening van een polder.

De Houtribdijk is eigenlijk een dam, omdat deze aan beide kanten water heeft

De bouw van de dijk gebeurde zowel vanuit Lelystad als Enkhuizen. Waarbij ze vanaf beide kanten naar elkaar toe werkten. Op 4 september 1975 werd het laatste gat in de aanleg van de dijk gedicht. De aanlegkosten van de Houtribdijk bedroegen 130 miljoen gulden (bijna 59 miljoen euro).

De polders van Lely

Cornelis Lely ontwierp een plan voor afsluiting en inpoldering van de Zuiderzee. Het plan van Lely bestond uit 5 polders. De Wieringermeerpolder, de Noordoostpolder, de Oostelijke IJsselmeerpolder (Oostelijk Flevoland), de Zuidelijke IJsselmeerpolder (Zuidelijk Flevoland) en de Markerwaard.

Uiteindelijk zijn 4 polders aangelegd. Uitvoering van het plan om het Markermeer in te polderen tot de Markerwaard is nooit volledig gedaan. In 2003 zijn de plannen om het Markermeer in te polderen definitief afgeblazen, omdat dit te veel negatieve gevolgen heeft voor de vogelstand. Ook kon het leiden tot een verdroging van het vasteland.

Natuurgebied Trintelzand

Aan de noordkant van het Markermeer ligt het natuurgebied Trintelzand. Dit moeras is een paai- en leefgebied voor vissen, schelpen en andere waterdieren. Deze dieren kunnen dan weer als voedsel dienen voor vogels.

Het natuurgebied is aangelegd als onderdeel van de dijkversterking. Er zijn brede zandige oevers gemaakt die vissen en waterdieren aantrekken, waardoor de verschillende soorten planten en dieren in het Markermeer en IJsselmeer toeneemt. Ook verbetert het de waterkwaliteit. We houden goed in de gaten hoe de ontwikkelingen van deze nieuwe natuur verloopt. Het gebied maakt deel uit van Nationaal Park Nieuw Land

Dijkversterking 2017 – 2020

De Houtribdijk is tussen 2017 en 2020 verbreed en verstrekt met zand en steen, gebeurde tussen 2017 en 2020. Dit was onderdeel van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Versterking van een deel van de dijk is gedaan met breuksteen. Een ander deel met brede zandige oevers, dit wijkt af van de vele steenoevers in het IJsselmeergebied.

Deze brede zandige oevers trekken andere vissen en waterdieren aan, waardoor de verschillende soorten planten en dieren in het Markermeer en IJsselmeer toeneemt. Ook verbetert het de waterkwaliteit.

Video: versterking Houtribdijk

De Houtribdijk is versterkt Voor een veilig IJsselmeergebied Rustige piano muziek Ton ten Brinke Coördinator fietsersbond Lelystad De dijk is een ideale route tussen West-Friesland en de Flevopolder. De luchten zijn in de polder vooral mooi omdat je ze vaak ziet en zeker bij de dijk natuurlijk. Dan is alles open en wijd. Dat is prachtig. Vrouwelijke Voice-over In 2017 begon Rijkswaterstaat aan het versterken van de Houtribdijk tussen Enkhuizen en Lelystad. Een enorm project van een kilometerslang traject. Er werd niet alleen gekeken naar het verhogen van de waterveiligheid. Ook gebruikers van de dijk dachten mee over de inrichting van de vernieuwde waterkering Ton ten Brinke Coördinator fietsersbond Lelystad We werden uitgenodigd als maatschappelijke organisatie om deel te nemen aan de voorprogramma’s. We hebben daar ons zegje mogen doen. En dat hebben we ook daadwerkelijk gedaan. Dus we hebben als fietsersbond toch wel een hele aardige inbreng gehad, denk ik. En dat kun je nu zien. Je ziet de resultaten ervan. Ik vind de middenberm heel mooi. Met dat bloemrijk gras, is echt een aanwinst. Alleen deze kant is wat minder geworden, maar goed dat gaat wel weer begroeid worden. En het totaalplaatje ziet er gelikt uit. Vooral met die wegbelijning. Ik vind dat wel een pluspunt. Marieke Werkman Omgevingsmanager Rijkswaterstaat Bij zo’n groot project als dit, proberen we goed in kaart te brengen welke stakeholders je in het gebied hebt. En daar probeer je een belangenafweging te maken met wat voor die partijen belangrijk is. Dus je hebt fietsers, maar je hebt ook vissers. Met die partijen gaan we in gesprek en proberen we te kijken of we tijdens de werkzaamheden ook voor hen zo min mogelijk hinder kunnen veroorzaken. Vrouwelijke Voice-over De dijk is versterkt met breuksteen en gietasfalt. Maar ook met zand, in de vorm van brede oevers. Dat is uniek voor een zoetwaterdijk. Thomas Jijan Werkvoorbereider Combinatie Houtribdijk Over een traject van 9 kilometer hebben we hier zand tegen de dijk aan geworpen, aan beide kanten. Daar is ongeveer 10 miljoen kuub zand naartoe getransporteerd. En dat in tegenstelling tot het andere gedeelte van de dijk, wat alleen maar steen is. Is dit deel alleen maar zand. Versterking zeker in een binnengebied van Nederland. Om dan een dijk te versterken met zand zoals we hier gedaan hebben, dat is gewoon niet eerder gedaan. Aan de andere kant kwam dat juist hier mooi uit omdat het zand hier gewonnen kan worden in het Markernmeer op hele korte afstand. En dus ook een natuurmateriaal gebruikt kan worden als versterking; hartstikke duurzaam. Ik vind het niet alleen zandversterking vind ik mooier. Het is een dijkversterking geworden met een natuurproduct. Heeft een hele mooie natuurlijke uitstraling. Maar met name de koppelkans die we hebben kunnen benutten door de aanleg van natuurgebied. Dat maakt het voor ons echt heel erg leuk. Ria Kamps Adviseur watersystemen Rijkswaterstaat We zijn hier op Trintelzand. Trintelzand is een nieuw natuurgebied aangelegd in combinatie van de versterking. Zandige versterking van de Houtribdijk. En dit is het natuurgebied dat aan de kant van het Markermeer en in het Markermeer ligt. Het unieke aan dit gebied is dat het eigenlijk de verbinding maakt tussen de zandige oever. Wat al meer natuurwaarde of extra natuurwaarde heeft ten opzichte van de vorige steen. En dat gaat 1,5e kilometer het Markermeer in met allerlei verschillende zones. We hebben een diepe zone. We hebben een echt een ondiepe plas dras of moeras zone. En we hebben een zone die ertussen zit. En elke zone heeft zijn eigen functie in het totale ecosysteem. Jeetje, kijk die zijn nog een stukje groter. Mooi man. Geweldig Rustige natuurbeelden van jonge visjes, een kluut en een buizerd. Ja het is een ontzettend mooi gebied, nu al. En ik weet zeker: in de toekomst, over 5 jaar denk ik helemaal dat het smullen is. We zien drone beelden van het natuurgebied. Vrouwelijke Voice-over Deze innovatieve manier van werken vraagt om een goede monitoring. En daarvoor zocht Rijkswaterstaat de samenwerking met TU Delft. Anne Ton Promovenda waterbouwkunde TU Delft De vraag van Rijkswaterstaat is eigenlijk Hoe gaat het zand zich precies verplaatsen, zodat we een voorspelling kunnen doen voor de toekomst van hoe we het strand ook het beste kunnen onderhouden. En om dat te kunnen voorspellen moet je wel precies begrijpen wat er gebeurt. En dat onderzoeken we dus met de monitoring. Dus we meten precies wat er gebeurt. Zodat we daar vervolgens ook een voorspelling uit kunnen halen voor de komende tien jaar bijvoorbeeld. Ja het voelt wel een beetje als mijn eigen stukje Nederland. Zeker als ik dan mijn eigen meetpalen zie staan. Dan is het wel heel gaaf dat ik hier mag meten Vrouwelijke Voice-over Dat het zand zich goed houdt, is vooral ook belangrijk voor de waterveiligheid van de dijk. De belangrijkste functie van de dijk blijft natuurlijk om Nederland te beschermen tegen hoog water. Zoals hier in 2018. Erike Wagener Directeur Hoogwaterbeschermingsprogramma De dijken in Nederland moeten veiliger. Omdat we ons voorbereiden op nieuwe omstandigheden die in extreme situaties ook heel erg gevaarlijk kunnen zijn. Deze dijk, de Houtribdijk, die versterken we omdat de Houtribdijk een buffer vormt richting de Markermeerdijken. En dit is ook een belangrijk project om van te leren, want we moeten nog heel veel van dit soort projecten doen. Dus we leren van dit project hoe je omgaat met Building With Nature. Hoe je zand gebruikt, maar ook hoe je allerlei andere ambities. Zoals de wegen, of natuur en recreatie ook op een goede manier in zo’n project brengt. En ook hoe je dat organiseert. Vrouwelijke Voice-over De duurzame manier van bouwen is ook doorgetrokken bij de versterking met stenen. Henk Vink Hoofduitvoerder Combinatie Houtribdijk Nou, als je om je heen kijkt dan zie je het talud van de dijk. En waar het water de dijk raakt, is ongeveer het begin van de teen. En waar de geleiderail staat is de kruin van de dijk. Tussen de teen en de kruin hebben we de dijk overlaagd met een laag met breukstenen, maar omdat we sober en doelmatig moesten werken hebben we onderzocht welke stenen allemaal geschikt zijn binnen de eisen en sterkteberekeningen van de dijk om te kunnen hergebruiken. En zo hebben we gekeken welke stenen we op welke plaats kunnen hergebruiken. En zodoende hebben we ervoor gezorgd dat we alle stenen die op dit werk zijn vrijgekomen ook weer hebben hergebruikt. Vrouwelijke Voice-over Een ander huzarenstukje van deze herinrichting is de aanleg van het watersportstrand bij Lelystad. De provincie Flevoland liet dit zogenaamde stukje Bataviastrand aanleggen door Rijkswaterstaat naar een idee van een groep enthousiaste kitesurfers. Henning Jansen Klomp Voorzitter stichting Hoekipa Dijk Wij zijn als kiters betrokken als de aanstichters van het hele strandproject wat we hier om ons heen zien. Vanaf 2014 zijn wij betrokken geweest bij het project om de toevoeging van een sociale functie van dijkversterking vorm te geven. Nee, het strand is nog niet helemaal klaar. Zoals jullie zien moet er nog een paar dingen geregeld worden. Het gras moet nog even aanslaan. Er staan nog wat bouwhekken in de weg. Het laatste details. Dus nog even geduld. Marieke Werkman Omgevingsmanager Rijkswaterstaat We zijn met z’n allen echt heel trots. Want we hebben toch het gevoel dat we Nederland een klein beetje veranderd hebben en op een hele mooie manier op de kaart hebben gezet door een natuurgebied van meer dan 500 hectare, een watersportstrand. En de allerbelangrijkste reden is natuurlijk dat de dijk weer veilig is. En dat hebben we in een hele goede harmonie, samenwerkende omgeving met elkaar voor mekaar gebokst. Thomas Jijan Werkvoorbereider Combinatie Houtribdijk Ik ben heel erg trots. Maar ook omdat je in ons vakgebied heel erg bezig bent met het minimaliseren van negatieve effecten op de natuur. Dat we hier uiteindelijk een natuurgebied achterlaten met het restmateriaal dat vrijkomt bij de zandwinning. Daar word ik gewoon heel erg vrolijk van. En met mij alle waterbouwers, denk ik Vrouwelijke Voice-over En nu is het project afgerond en feestelijk opgeleverd. De Houtribdijk kan er weer jaren tegenaan. Met een nieuw natuurgebied, een nieuw recreatiegebied en bescherming tegen hoog water voor alle omwonenden van het IJsselmeergebied is het hoofdstuk dijkversterking Houtribdijk gesloten.  Meer informatie? Kijk op: www.rijkswaterstaat.nl/versterkinghoutribdijk Een productie van Rijkswaterstaat 2020

Hoe kan de scheepvaart de Houtribdijk passeren?

Voor de scheepvaart zijn er 3 mogelijkheden om de Houtribdijk te passeren. Bij Lelystad kan dit via de Houtribsluizen. Bij Enkhuizen kan dit via het naviduct Krabbersgat en de Krabbersgatsluis.