VOICE-OVER: Schoon en gezond water is onze basis. Vooral in een land dat voor een vijfde uit water bestaat. Sterker nog, het is van levensbelang, voor de mens en de natuur. We maken er ons drinkwater van. We gebruiken het voor onze landbouw en het is het leefgebied voor veel dieren en planten. Noodzaak dus om onze rivieren, kanalen, meren en kustwateren schoon en gezond te houden. Een belangrijke, maar zeker geen makkelijke taak, ook voor Rijkswaterstaat. We hebben onze rijkswateren veel aangepast, voor onze veiligheid en voor de scheepvaart. Hierdoor zijn leefgebieden van planten en dieren verdwenen. Daarnaast zijn vervuilende stoffen een bedreiging. Denk aan lozingen door bedrijven, de landbouw of rioolwaterzuiveringen. Ontwikkelingen met ernstige gevolgen. (De knoppen aan een tak verwelken.) Daarom bestaat de Kaderrichtlijn Water, een Europese richtlijn uit 2000. Doelen waarmee we niet alleen in Nederland, maar in heel Europa voor schoon en gezond water zorgen. De deadline? (Langs het water staan graafmachines.) Rijkswaterstaat werkt sinds 2009 met volle kracht om deze doelen te halen, onder andere door het uitvoeren van een breed maatregelenpakket, met zichtbaar resultaat. Want inmiddels staan er al veel mooie projecten die ons water elke dag schoner en gezonder maken. Denk aan de aanleg van nevengeulen, waarmee we ruimte voor de rivier creëren. Dit vergroot onze veiligheid en maakt het rivierengebied weer rijker aan planten en dieren. Of de plaatsing van dood hout in rivieren, een maatregel die het leefgebied van verschillende insecten en vissen herstelt, en de waterkwaliteit verbetert. Of het herstel van zeegras, een bijzondere plant die met haar immense netwerk aan wortelen onze zeebodem versterkt en CO2 vasthoudt. En een cruciale schakel is in ons gezond marien ecosysteem. Ook openen we de Haringvlietsluizen. Hierdoor kunnen trekvissen weer oversteken, keren planten en dieren langzaam terug en ontstaat er een natuurlijkere overgang tussen zoet en zout water. (Visjes zwemmen door het water.) Zo zetten we elke dag een stapje dichter bij schoon en gezond water, voor de mens en natuur. Dit doen we niet alleen, samenwerking staat hier aan de basis. Al jaren slaan we de handen ineen met provincies, waterschappen, gemeenten, grondeigenaren en terreinbeheerders. Maar de tijd dringt, en we zijn er nog niet. Om de doelen voor eind 2027 te halen, is iedereen nodig. Er staan uitdagingen op ons te wachten die om veel samenwerking en innovatie gaan vragen. Schoon en gezond water is van levensbelang, het is onze basis. Ons werk laat zien dat we de kennis hiervoor in huis hebben. Samen zet Rijkswaterstaat zich met hart en ziel in voor de Kaderrichtlijn Water. Alleen zo halen we de doelen in 2027. (De zon schijnt op een sloot in een groene omgeving. Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2023.) VREDIGE MUZIEK DIE WEGEBT
Uitvoering Kaderrichtlijn Water
Rijkswaterstaat verbetert de ecologische waterkwaliteit. De maatregelen die we hiervoor nemen komen onder andere voort uit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).
Breng ons water in balans
Schoon en gezond water is van levensbelang voor mensen, dieren en planten. Waterstaatkundige ingrepen maakten Nederland in de vorige eeuw veilig en welvarend. Dijken, dammen en inpolderingen hebben echter ook een keerzijde. De natuurlijke stroming van het water is veranderd en op veel plekken zijn geleidelijke overgangen van land naar water en van zoetwater naar zoutwater verdwenen. Hierdoor missen planten en dieren geschikt leefgebied en zijn hun migratieroutes geblokkeerd.
Uitvoering Kaderrichtlijn Water
De KRW stelt dat EU-landen voor 2027 doelen moeten halen voor de chemische en ecologische waterkwaliteit van hun oppervlakte- en grondwater. Het doel: een aanzienlijke verbetering van de waterkwaliteit in heel Europa, essentieel voor zowel de natuur als de mens.
De chemische waterkwaliteit richt zich op het beperken van vervuilende stoffen zoals zware metalen en pesticiden. De ecologische waterkwaliteit richt zich op het herstel van natuurlijke leefomgevingen voor planten en dieren. Bijvoorbeeld door het verbeteren van zuurstofgehalten, het terugdringen van verontreiniging en het herstellen van de waterstructuren. Dit komt ten goede aan natuurlijke migratieroutes en de biodiversiteit.
Maatregelen Kaderrichtlijn Water
We voerden afgelopen jaren vele maatregelen uit om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren en gaan daar de komende jaren ook mee door. In de jaarrapportage Kaderrichtlijn Water 2024 laten we zien waar we aan werken en aan gewerkt hebben.
Verspreid over diverse regio’s in Nederland worden verschillende maatregelen genomen om de KRW-doelen te behalen. Uiteindelijk willen we dat in 2027 onze wateren een gezond leefgebied bieden voor flora en fauna en dat de waterkwaliteit voldoet aan de gestelde normen.
Rifblokken Nieuwe Waterweg
In 2023 zijn in de Nieuwe Waterweg bij Rozenburg 17 rifblokken geplaatst als onderdeel van een pilot voor natuur-inclusieve waterbouw. De 1e onderzoeksresultaten tonen aan dat deze robuuste blokken niet alleen golven breken en erosie tegengaan, maar ook zorgen voor een duidelijke toename van de biodiversiteit.
De 3 m lange, 6 ton zware rifblokken vormen het fundament van een kunstmatig rif dat volop leven aantrekt. Dankzij hun ruwe oppervlaktes, tunnels en schaduwrijke doorgangen ontstaat een dynamisch ecosysteem waarin vissen, krabben en garnalen floreren. De biodiversiteit op de rifblokken is 3 keer hoger dan op traditioneel beton. Tegelijkertijd zorgen de blokken voor een betere verzanding, wat bijdraagt aan kustbescherming en waterveiligheid.
Het succes van dit project is het resultaat van een samenwerking met de start-up Reefy Boskalis en de gemeente Rotterdam. Het laat zien hoe waterveiligheid en ecologisch herstel samengaan binnen de Kaderrichtlijn Water.
Ruimte voor natuur bij Kleine Noorder IJplas
Begin 2025 heeft Rijkswaterstaat in de Kleine Noorder IJplas een natuurvriendelijke oever aangelegd om de ecologische waterkwaliteit in het Noordzeekanaalgebied te verbeteren. Waar de oever voorheen steil en hard was, is nu een zachte, geleidelijke overgang van land naar water gecreëerd. Dit zorgt voor een nieuw leefgebied waar bodemdieren, vissen, vogels en planten kunnen floreren.
De 700 m lange oever bestaat uit een brede luwe zone met ondiep water, ideaal voor jonge vissen om te schuilen, paaien en voedsel te vinden. Ook bodemdieren zoals de brakwaterkokkel en het Zuiderzeekrabbetje profiteren van de zachte bodem. Langs de oever groeit riet, wat ruimte biedt aan rietvogels om te broeden.
Om de oever te beschermen tegen golven en stroming is een rijshoutendam geplaatst, opgebouwd uit palen en wilgentakken, die zorgt voor rust en stabiliteit. Dankzij deze natuurvriendelijke oever verbetert niet alleen het leefgebied, maar ook de waterkwaliteit in het Noordzeekanaal.
Op 14 mei 2025 werd het project feestelijk afgerond, waarbij Rijkswaterstaat, de gemeente Amsterdam, aannemer Van Oord en de Grondbank hun samenwerking vierden. De gemeente Amsterdam neemt het onderhoud van het gebied over om de natuur verder te laten ontwikkelen.
Dit project laat zien hoe we binnen de KRW werken aan het versterken van biodiversiteit en de ecologische kwaliteit van onze wateren, terwijl ook waterveiligheid en het beheer van Rijkswateren gewaarborgd blijven.
In kaart brengen zeegras Waddenzee
In de Waddenzee voeren we de komende jaren extra karteringsonderzoek uit naar zeegras. Dit gebeurt in opdracht van Rijkswaterstaat door Waardenburg Ecology, een gespecialiseerd onderzoeksbureau. Met behulp van GPS en veldopnamen worden zeegrasvelden nauwkeurig gevolgd, vooral rondom het eiland Griend en andere belangrijke gebieden waar vroeger zeegras voorkwam, zoals Balgzand en de Eems-Dollard. Deze aanvullende kartering geeft inzicht in het herstel en de verspreiding van zeegras, dat de afgelopen jaren op natuurlijke wijze is gegroeid. Hiermee dragen we bij aan het duurzaam beheer en behoud van deze kwetsbare waternatuur.
Beekmondingen langs Maas
Langs de Maas werken Rijkswaterstaat en de waterschappen al jaren aan het natuurvriendelijk herstellen van beekmondingen. Sinds 2006 zijn al 34 mondingen aangepakt. Deze plekken, waar beken uitmonden in de rivier, zijn belangrijk voor vissen, waterplanten en kleine waterdieren. Door waar dat kan obstakels als drempels en stuwtjes in de mondingen weg te halen, oevers te ‘ontstenen’ en beken weer te laten slingeren, komt er meer leefruimte voor soorten die thuishoren in het rivier-beeksysteem. Ook worden vispassages rond obstakels als gemalen en watermolens aangelegd, zodat vissen weer vrij heen en weer kunnen zwemmen tussen de Maas en de beken.
Een actueel voorbeeld is de herinrichting van de Ur bij Stein, die in juni 2025 van start ging en deze zomer wordt opgeleverd. De monding wordt licht slingerend gemaakt, de oevers worden verzacht en het waterleven krijgt meer kansen. Er komt ook een nieuwe voetgangersbrug, zodat de natuurgebieden aan beide zijden van de Ur weer verbonden zijn. Stap voor stap versterken we zo het netwerk van natuurlijke verbindingen tussen de Maas en haar beken, met meer ruimte voor de natuur.
Herstel Hoeckelingsdam
De Hoeckelingsdam in het IJmeer, aangelegd als compensatiemaatregel voor IJburg, is in 2024 hersteld om verdere verzakking tegen te gaan en ecologische functies te behouden. In samenwerking met het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en de Alliantie Markermeerdijken is de dam versterkt met lokaal zand en steen, afkomstig uit dijkversterkingsprojecten.
Vanuit het 'Building with Nature'-principe wordt het zand op natuurlijke wijze verspreid, met behoud van waterplanten en toename van broed- en foerageergebied voor vogels zoals visdieven en zwarte sterns. Een rijshoutdam houdt het zand in de baai en zorgt voor luwte. Door het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit en het duurzaam herstellen van natuurlijke habitats draagt dit project direct bij aan de doelstellingen van de KRW. De eerste signalen van toenemende vogelactiviteit bevestigen het succes van deze aanpak.
