Het stormt hevig. Een paraplu waait langs en de golven slaan hard tegen een dijk. Een man fietst over de dijk heen tijdens de storm. Tekst: Stormvloed "[RADIO] Terwijl storm Eunice in sterkte toeneemt, neemt ook de kans toe op een stormvloed." "[VOICE-OVER] Een stormvloed. Je hebt het woord vast weleens voorbij horen komen. Maar wat is een stormvloed nou eigenlijk, wat zijn de risico’s en wat doen we daaraan?" Tekst: 'Eunice kan zwaarste storm van 21e eeuw tot nu toe worden' "[VOICE-OVER] Laten we eerst naar het ‘vloed’ gedeelte kijken. Daarvoor zoomen we even uit naar het ‘astronomisch getij’. Zowel de maan als de zon trekt via de zwaartekracht het water op aarde aan. De zon is groter, maar doordat de maan dichterbij staat oefent deze de grootste aantrekkingskracht uit op het water. Door de interactie van de maan en de aarde wordt het water als het ware weggeslingerd. Daardoor is er aan beide kanten van de aarde sprake van hoog water. Staan de zon en de maan haaks op elkaar dan is het verschil in waterstand klein en spreken we van doodtij. Staan ze op één lijn dan is de aantrekkingskracht maximaal. Dan spreken we van een springtij. Het verschil in waterstand tussen eb en vloed is dan het grootst. Laten we eens kijken hoe dat er tijdens een normale periode uitziet aan de Nederlandse kust. Zoals je ziet lopen de tijden van hoog- en laagwater langs de Nederlandse kust sterk uiteen." Verschillende steden op de kaart van Nederland komen tevoorschijn. Bij Vlissingen, Den Helder en Delfzijl worden de NAP metingen weergegeven. Deze wisselen sterk door de dag heen. "Het getij verplaatst zich in bijna 12 uur van het zuidwesten, naar het noordoosten van Nederland. Ook verschilt de hoogte tussen hoog- en laagwater per locatie. De bewegingen van de aarde, maan en zon zijn heel constant. Daarom kunnen we het ritme van eb en vloed goed voorspellen. Maar er zijn meer zaken die een rol spelen in hoe hoog het water aankomt bij de kust. Hiervoor komen we aan bij het ‘storm’ gedeelte van de stormvloed. Laten we eens kijken naar de waterstanden tijdens storm Eunice van februari 2022. Het was springtij en daarmee dus al een hogere vloed. Tegelijkertijd was er sprake van een sterke wind uit het zuidwesten die het water verder opstuwde. Deze combinatie zorgde voor een sterke verhoging van de waterstanden. We zien in de data van de meetstations dat de waterstanden de grenzen daardoor duidelijk overschreden. Daarmee was het officieel een stormvloed. Bij het Watermanagementcentrum Nederland houden we de waterstanden continu in de gaten." Verschillende schermen laten allerlei data zien. "Dat doen we door alle beschikbare data te combineren. Als er gevaarlijke situaties dreigen te ontstaan sturen we tijdig een waarschuwing uit naar waterkering beheerders en de scheepvaart. Tijdens Eunice was dit het geval. Bij Harlingen dreigde het water over de kade en in de stad te stromen. Door de waarschuwing werden de sluis, coupure en de dijk afgesloten. En bleef de veerboot aan de kade liggen. Door deze maatregelen hield de stad droge voeten en kon de veerboot, nadat de storm was gaan liggen, weer veilig naar de Waddeneilanden varen. Het verzamelen het visualiseren van data helpt ons de stormvloed beter te begrijpen en onze voorspellingen nauwkeuriger te maken. Nu weet je wat een stormvloed is, en dat we ons er niet door laten verrassen." De man fietst verder over de dijk richting de ondergaande zon. Logo: Rijkswaterstaat - Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat Tekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/stormvloed. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2022.
Stormvloed
Bij stormachtig weer en hoge waterstanden is de bewaking van waterkeringen, zoals dijken, hard nodig en van groot belang.
Het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN) houdt de waterstanden en de weersverwachting 24/7 in de gaten en waarschuwt waterkeringbeheerders als er gevaarlijke situaties dreigen te ontstaan.
Wat is een stormvloed?
Wanneer spreken we van een onveilige situatie?
Als het water bij een van onze meetstations het grenspeil overschrijdt, is er officieel sprake van een stormvloed. Een grenspeil is een waterstand die is afgeleid uit de opgetreden waterstanden van eerdere stormvloeden. Het grenspeil verschilt per locatie en wordt gemiddeld eens per 2 jaar overschreden.
Per locatie hebben het WMCN en de waterkeringbeheerders afgesproken bij welke peilen actie moet worden ondernomen. We maken onderscheid tussen 2 grenspeilen waarbij we, bij verwachte overschrijding ervan, in actie moeten komen: het waarschuwingspeil en het alarmeringspeil.
Waarschuwingspeil
Het eerste grenspeil noemen we het waarschuwingspeil. Als het water hierboven komt, nemen de waterkeringbeheerders beperkte maatregelen. Dit gebeurt gemiddeld 1 keer per jaar. Hoewel de waterkeringen dit goed aankunnen, moeten we toch paraat staan.
Alarmeringspeil
Het tweede peil is het alarmeringspeil. Als het water hierboven komt, nemen de waterkeringbeheerders uitgebreide maatregelen. De bijbehorende waterstanden zijn aanzienlijk hoger en de situatie is dan ook een stuk kritieker. Dat het water dit peil overschrijdt, komt eens in de 5 jaar voor.
Crisisadviesgroep Kust en Benedenrivieren
Wanneer we verwachten dat het water ten minste het waarschuwingspeil gaat overschrijden, komt de crisisadviesgroep Kust en Benedenrivieren (WMCN Kust en Benedenrivieren) bijeen in de Waterkamer.
Hier houden waterdeskundigen en een maritiem meteoroloog van het KNMI de situatie scherp in de gaten. Wanneer zij een overschrijding van het waarschuwingspeil verwachten, dan stellen ze de waterkeringbeheerders daarvan ongeveer 12 uur voor de hoogste waterstand op de hoogte.
De stormvloedwaarschuwingen worden ook online gepresenteerd, zodat de overige belanghebbende organisaties en personen snel kunnen beschikken over de informatie.
De beheerders nemen beperkte maatregelen, zoals het sluiten van coupures (dijkdoorgangen) en het dichtzetten van riolen. Verwachten de deskundigen dat ook het alarmeringspeil wordt overschreden, dan zijn daarnaast ook maatregelen zoals dijkbewaking nodig.
Bekijk actuele waterstandsverwachtingen
Rijkswaterstaat waarschuwt
Het WMCN gaat bij een alarmering niet zelf het veld in om dijken en andere waterkeringen te bewaken. Dat doen waterkeringbeheerders, zoals de waterschappen en de regionale diensten van Rijkswaterstaat. Op basis van de waarschuwingen van het WMCN, kunnen de keringbeheerders adequate maatregelen nemen om Nederland veilig te houden.
Wie worden er gewaarschuwd?
Het WMCN licht in de eerste plaats de volgende partijen in:
- waterschapsbesturen en hoogheemraadbesturen
- regionale diensten van Rijkswaterstaat
- provinciebesturen en crisiscentra
- alarmcentrales van de veiligheidsregio’s
Vervolgens informeert het WMCN het publiek dat er hoogwater op komst is. Dit gebeurt onder andere via (social) media, zoals de website van Rijkswaterstaat, het Actueel Waterbericht, radio en televisie. De waterschappen roepen op hun beurt dijklegers op: groepen vrijwilligers en/of professionals die de dijken inspecteren en eventueel maatregelen nemen.
Ook worden er eventueel crisisstaven geactiveerd. Een crisisstaf is een raad van bestuurders die bij elkaar komt in geval van crisis. Als er gevaar dreigt, worden de water- en de stormvloedkeringen gesloten.
Stormvloedrapportages
Wanneer het WMCN in actie gekomen is, publiceren we binnen enkele werkdagen na de storm een stormvloedflits. Hierin staat een korte omschrijving van de situatie rondom de stormvloed en de gegeven stormvloedwaarschuwingen en/of -alarmeringen.
Als het grenspeil is overschreden bij een of meer basislocaties is er sprake van een stormvloed en geven we aanvullend ook een stormvloedverslag uit. Een stormvloedverslag is uitgebreider dan een stormvloedflits en is binnen 3 maanden na de storm beschikbaar. Sinds 1948 zijn er stormvloedrapporten beschikbaar en sinds 1998 ook stormvloedflitsen.
100 jaar SVSD
Het onderdeel Kust van het WMCN heette tot 2012 de Stormvloedseindienst (SVSD). In 2021 houdt de dienst zich al 100 jaar bezig met het maken van waarschuwingsberichten bij storm. Lees er meer over in het magazine Waarschuwen voor storm.