Onze monumenten door de jaren heen

00:00:03 Botte Jellema: Je luistert naar de podcast van Rijkswaterstaat. Deze aflevering gaat over vuurtorens. Wie kent ze niet? Onze vuurtorens. Iconische bouwwerken aan de zee, die nog altijd aangaan zodra het donker wordt. Mijn naam is Botte Jellema, en ik ga langs bij René Vas. Hij is een museum begonnen in de oude vuurtoren van Hoek van Holland. Hij is misschien wel de grootste vuurtorenkenner van Nederland. Al 36 jaar beheert René deze toren. Als vrijwilliger, want deze vuurtoren is buiten gebruik. Waar komt die fascinatie vandaan? 00:00:38 René Vas: Toen ik heel klein was, ging ik met mijn ouders kamperen op Terschelling. Ik zeg altijd heel mooi: "Ik heb het licht gezien op de Brandaris." Echt letterlijk. Ik ben gefascineerd geraakt door alles wat met vuurtorens te maken heeft. Dat is een beetje uit de hand gelopen, ben ik bang. Ik vind het nog steeds een enorm hoog kippenvelgehalte hebben; als ik op de duinen achter de Brandaris sta, en het licht ontsteekt. Dat is het ultieme vuurtorengevoel. Dat ving mij op hele jonge leeftijd. Ik begon dingen te verzamelen van vuurtorens. Ik heb me nooit toegelegd op souvenirtjes, beeldjes en dingetjes, maar op de originele spullen. Ik wilde al snel zo'n echte lamp. Ik heb mensen echt de kop gek gezeurd. Op een gegeven moment kwam er zo'n lamp, en dan wil je ook een ander type. 00:01:26 René Vas: Zo ontstond een kleine verzameling. Op een zeker moment hoorde ik van sloopplannen van de oude Hoekse vuurtoren. Die vuurtoren waar je nu in rondloopt. Toen dacht ik: slopen? Inmiddels was de automatisering toegeslagen, dus bijna alle vuurtorens waren dicht voor publiek. Je kon nergens meer kijken. Dat ultieme vuurtorengevoel, of het licht zien op de Brandaris, was er niet meer bij. Toen dacht ik: waarom slopen? Waarom stel je die vuurtoren niet open voor publiek? Toen ben ik in mijn enthousiasme brieven gaan schrijven, want zo ging dat nog. Allereerst naar de Rijkskustverlichting op Scheveningen. Ik heb die mensen echt de kop gek gezeurd. Later naar de deelgemeente Hoek van Holland, gemeente Rotterdam. 00:02:07 René Vas: Ik heb twee jaar lang dezelfde tijd brieven geschreven en belletjes gepleegd. Toen was ik zestien, en belde de voorzitter van de deelgemeente mij op, met letterlijk de mededeling: "We worden nu doodziek van je, kom maar eens praten." Toen mocht ik mijn verhaal doen voor de voltallige gemeenteraad. Ik heb me nooit gerealiseerd dat ze misschien ook wel eens "nee" zouden kunnen zeggen, want ik was vastbesloten: dit gaat lukken. 00:02:32 Botte Jellema: Wat gaat dan lukken? Wat was jouw idee? 00:02:34 René Vas: Mijn idee was om mijn kleine verzameling neer te zetten in de vuurtoren, en die open te stellen voor publiek. 00:02:41 Botte Jellema: Kende je deze trouwens? 00:02:41 René Vas: Ik kende de toren wel, omdat wij hier altijd bramen gingen plukken in de duinen. Ik ging dan met mijn ouders mee. We gingen eens kijken. 00:02:51 Botte Jellema: Je kende de buitenkant, niet de binnenkant? 00:02:52 René Vas: Nee, niet de binnenkant. Uiteindelijk ben ik met het zeuren op een gegeven moment ook binnen terechtgekomen. Toen bleek dat de toren 23 jaar achterstallig onderhoud had, en de verf als lappen papier aan de wanden hing. 00:03:07 Botte Jellema: Wat dacht je toen je dat zag? 00:03:09 René Vas: Ik wil die toren gebruiken. Ik heb me nooit gerealiseerd hoe ernstig het was. In het lichthuis zelf lag een dikke laag - misschien wel 20 centimeter - vogelpoep. De deuren van de uitbouw waren eruit gevallen, waardoor vogels hier af en aan konden vliegen. Ze hebben zich hier lekker genesteld, en de boel vol gescheten. Het heeft me niets geïnteresseerd. Ik heb het allemaal opgeruimd. Ik kreeg van de gemeente, schrik niet, 200 euro subsidie. Ze zeiden: "Laat maar eens wat zien." Richt maar een tentoonstelling in. Die 200 euro deerde me niks. Nu zeggen mensen: "Dat is een schijnbedrag." Dat maakt me niks uit. Ik heb mijn vader zo gek gekregen om samen, in drie maanden tijd, de hele binnenkant van de vuurtoren te schilderen. Met 200 euro. 00:03:56 René Vas: Toen heb ik de Rijkskustverlichting gevraagd om hulp. Dat ging niet zo makkelijk als ik dacht. Ook daar dachten ze: daar heb je die zeikerd weer. Uiteindelijk heb ik een brief geschreven naar de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat, Smit-Kroes. Daar werd ik uitgenodigd. 00:04:13 Botte Jellema: Rijkswaterstaat hebben we het dan inmiddels over. 00:04:14 René Vas: Uiteindelijk heeft de directeur-generaal gezegd: "Wij maken een pakket, dat gaat op transport naar Hoek van Holland, en jij gaat je tentoonstelling inrichten." Ik kon dus de deur openzetten. Dat deed ik in mijn schoolvakantie, ik was immers slechts zeventien. Het trok in één week tijd tussen de 5000 en 6000 mensen. Toen zei de gemeente: "Dat moesten we maar eens permanent doen." Dat is inmiddels 36 jaar geleden, en volledig uit de hand gelopen. 00:04:42 Botte Jellema: Sindsdien ben jij vuurtorenbeheerder. 00:04:45 René Vas: Ja, faroloog noemen ze het ook wel heel mooi. 00:04:47 Botte Jellema: Mooi. 00:04:51 René Vas: Vuurtorenbeheerder, ja. 00:04:52 Botte Jellema: Kunnen we boven kijken? 00:04:53 René Vas: Natuurlijk kunnen we boven kijken. 00:04:56 Botte Jellema: Ik ben toch wel heel nieuwsgierig geworden. We gaan nu 30 meter omhoog, langs een wenteltrap. 00:05:11 René Vas: Je ziet door de hele vuurtoren een enorme collectie van historisch vuurtorenmateriaal. Wij gebruiken deze vuurtoren nu om mensen te laten zien hoe het in de loop der jaren allemaal gebeurd en gedaan is. Wat er allemaal bij bedacht is. Inmiddels staan we op de tweede etage. Dan zie je ook meteen dat mensen hier ook geslapen hebben. 00:05:35 Botte Jellema: Bedstedenachtige... 00:05:37 René Vas: Ja, er staan twee besteden in. Ik vind dat altijd mooi als ik hier met een groep rondloop. We hebben het tegenwoordig over Arbo en over arbeidsomstandigheden. Die mensen sliepen in een ijzeren vuurtoren, die in de wintermaanden ijskoud, en in de zomermaanden een oven is, zo warm. 00:05:57 Botte Jellema: Stoken of koelen heeft niet zoveel zin? 00:06:00 René Vas: Nee. Dat gietijzer neemt zo de buitentemperatuur aan. 00:06:04 Botte Jellema: Als het vriest, heb je echt ijspegels... 00:06:06 René Vas: Dan heb je ijs aan de wanden. Die mensen hebben hier de hele dag en nacht gewerkt. Ze wisselden elkaar af. Daarom is die bestede er. Boven zat een man op wacht. Die bleef vier uur op wacht zitten. Na vier uur werd hij afgelost door zijn collega. Dan ging de man van wacht weer slapen. Zo losten ze elkaar af. Dan hadden ze het onderhoud van het licht. Ze noemden dat mooi: het aansteken en in stand houden van het kustlicht. En 's ochtends: het blussen van het kustlicht. Daarop volgde het onderhoud. 00:06:40 Botte Jellema: Blussen suggereert dat er open vuur was? 00:06:42 René Vas: Ja. We noemen het in Nederland niet voor niets vuurtoren. Die oude naam zit er nog steeds in. Dat kun je mooi op de Brandaris zien. Daar zitten gedenkstenen in. Op de Brandaris staat dat hij in 1835 is omgebouwd tot kustlamplichttoren. Dat is het officiële woord. Ik zie dit niet ingeburgerd raken. We houden het op vuurtoren. Dat is uit de oudheid afkomstig. Eeuwenlang was het open vuur de enige vorm van licht en waarschuwing voor de scheepvaart. Ik zeg eeuwenlang... Wij liepen in Nederland natuurlijk een beetje achter de feiten aan. Pas in 1851 hebben wij het open vuur vaarwel gezegd. Het laatste open vuur brandde op Schiermonnikoog. Engeland en Frankrijk waren bij uitstek de vuurtorenlanden, waar heel veel ontwikkelingen vandaan kwamen. 00:07:33 René Vas: Daar hebben wij in Nederland wel gebruik van gemaakt. Uiteindelijk kregen wij ook de lenzen van Fresnel, en de moderne olielampen, et cetera. Zoveel jaar later. Wij hadden in een rap tempo een achterstand in te halen. De toenmalige koning had bedacht dat dit binnen 50 jaar moest gebeuren. Dat is de reden dat wij in Nederland veertien gietijzeren vuurtorens erbij kregen. 00:07:57 Botte Jellema: Waarvan dit er één is. 00:07:58 René Vas: Waarvan dit er één is. Het bijzondere daaraan is: het merendeel staat er nog. De meeste functioneren ook nog. We hebben er daarnaast, overigens, nog achttien voor Nederlands-Indië gebouwd. Het bijzondere aan al die vuurtorens, is dat ze allemaal verschillend zijn. Het gekke is dat eigenlijk vrijwel alle torens ontworpen zijn door één man, Quirinus Harder. Deze toevallig niet, omdat Quirinus Harder in die tijd al overleden was. Zijn opvolger en naaste medewerker, meneer A.C. van Loo, heeft deze toren ontworpen. Ze zijn allemaal anders. Zelfs IJmuiden, dat in hetzelfde jaar twee vuurtorens kreeg, kreeg twee verschillende torens. Die leken in uiterlijk op elkaar, maar waren toch qua diameter en hoogte verschillend. Dat is heel bijzonder. 00:08:41 René Vas: Je ziet het hier aan de binnenkant: gietijzeren platen die allemaal verschillend zijn, omdat de toren taps toeloopt. Alles zit met 20 duizend bouten en moeren aan elkaar geschroefd. Dat is best knap. 00:08:54 Botte Jellema: Je ziet die bouten inderdaad zitten. Je zou hem bij wijze van spreken morgen weer uit elkaar kunnen schroeven. 00:08:58 René Vas: Dat is ook gebeurd. Ik noemde net beneden al even de vuurtoren van Vlieland; die bestaat uit het oorspronkelijke bovenstuk van de buitentoren van IJmuiden. De havenmond van IJmuiden werd rond 1909 aangepast. In diezelfde periode hadden ze op Vlieland een nieuwe vuurtoren nodig. Men vond dat het lage licht van IJmuiden nog lager moest worden. Ze hebben de drie bovenste verdiepingen, inclusief het lichthuis, eraf geschroefd, naar Vlieland getransporteerd, en daar als vuurtoren in gebruik genomen. Zo zijn er meer voorbeelden. Er zijn torens verplaatst. Dat was, overigens, ook het idee achter zo'n ijzeren toren. Het is een Engels idee. Engeland liep natuurlijk voorop met de industriële revolutie. Daar komt dat gietijzer ook vandaan. 00:09:43 René Vas: In 1840 kreeg een ingenieur de opdracht om een verplaatsbare vuurtoren te maken voor Jamaica. Dat is gebeurd. Die vuurtoren staat er nog steeds. Dat is de toren van Amédée. Die is zes keer verplaatst. 00:10:00 Botte Jellema: Dat is het prototype? 00:10:02 René Vas: Die stond aan de basis van de gietijzeren vuurtorens. Waarom gietijzer? 00:10:09 Botte Jellema: Ja, dat vraag ik me ook af. Ze staan bij zee. Het is altijd nat, en het waait altijd. Als er iets gaat roesten... 00:10:17 René Vas: Daar heeft men natuurlijk wel over nagedacht. Het is niet zomaar gietijzer. Dit is gietijzer met een heel hoog koolstofgehalte. Dat vormt, als het ware, een bescherming voor het ijzer. Je hoort hoe solide dat klinkt. 00:10:32 Botte Jellema: Hoe dik zijn de wanden? 00:10:33 René Vas: Drie centimeter dik. Voordat dit doorgeroest is... Je ziet dat de verf afbladdert. Dat gebeurt door de zeer agressieve zeelucht, en tegenwoordig zelfs chemicaliën.... 00:10:45 Botte Jellema: Hitte en kou. Het krimpt, en het zet uit. 00:10:47 René Vas: Absoluut. Dat betekent dat er wel eens verf kan afbladderen. Dan krijg je een kale plek. Je krijgt dan een soort oppervlakteroest, maar dat dringt er niet echt in. 00:10:59 Botte Jellema: Een beetje zoals dat ook met aluminium zo is? 00:11:00 René Vas: Ja, zelfs de roest. Dat is wel heel grappig; als je nu tussen de platen kijkt, zie je een naad zitten. Die moet wel waterdicht afgedicht worden. Als je die platen uit elkaar zou kunnen halen, zie je aan de binnenkant een soort gootje lopen. Als je op zo'n flens kijkt, zit er een gootje in. Wanneer die platen op elkaar gezet werden, werd daar ijzercement tussen gedaan. Dat was gewone cement, maar met ijzervijlsel erdoorheen. De bedoeling was dat dit ging roesten. Die vuurtoren werd in tien maanden tijd gebouwd. Dat was heel knap. Hij werd eigenlijk twee keer gebouwd. Die hele verdieping waar je nu in staat, werd in de fabriekshal opgebouwd. Daar werd hij weer helemaal uit elkaar gehaald. Er kwam een inspecteur van het loodswezen kijken of alles volgens bestek was, en netjes aansloot. 00:11:48 René Vas: Was het goed, dan werd de hele boel weer uit elkaar gehaald. Dan ging hij naar de plaats van bestemming, en werd hij weer in elkaar gezet. Twee weken lang werd hij zo, kaal, neergezet. Dan gingen de naden roesten. Die roestten dicht. Dat zette uit, en je kreeg een waterdichte afdichting. Hij werd vervolgens twee keer gemenied, en twee keer geschilderd. En dan kon hij in bedrijf gesteld worden. In tien maanden tijd. Dat is best knap. Iemand heeft mij ooit gevraagd: "Heb je wel eens foto's gezien van een gietijzeren vuurtoren in aanbouw?" Dat heb ik nog nooit gezien. Je ziet: er is altijd nog wat te leren. Ik heb dat nog nooit gezien. Ik zou ook niet weten hoe ze dit gedaan hebben. Dat fascineert wel. Hoe zijn ze toch in staat geweest om zulke zware elementen door duinzand te vervoeren, en met de hulpmiddelen van toen in elkaar te zetten? 00:12:36 Botte Jellema: Misschien met een stoommachine, maar veel verder waren we toen ook niet. 00:12:41 René Vas: Zeg het maar. Ik heb geen idee, maar dat is best interessant, natuurlijk. 00:12:44 Botte Jellema: Zeker. We staan slechts halverwege, of misschien nog niet eens. 00:12:48 René Vas: Nee. 00:12:48 Botte Jellema: Kunnen we nog een stukje naar boven? 00:12:50 René Vas: We kunnen nog naar boven. Zal ik voorgaan? 00:12:51 Botte Jellema: Graag. Ga me voor. 00:13:06 René Vas: Hier sta je echt halverwege. Als je beneden aan de toren staat, lijkt het een heel klein torentje. Hoe meer je naar boven gaat, hoe kleiner de wereld ineens wordt. Als je eenmaal boven staat, valt het toch wel tegen. 00:13:18 Botte Jellema: Dertig meter. 00:13:19 René Vas: De toren is 30 meter. Je ziet op deze verdieping een stukje geschiedenis van deze vuurtoren. Hij heeft een nogal bewogen geschiedenis. Hij markeerde oorspronkelijk de monding van wat uiteindelijk de grootste haven ter wereld ging worden. In de jaren '70 is dit licht gedoofd, omdat voor de vuurtoren vier kilometer land, en uiteindelijk de Maasvlakte, werd aangelegd. 00:13:48 Botte Jellema: Je hebt hier een kaart van deze omgeving. Misschien kun je me even laten zien waar we nu staan? 00:13:53 René Vas: Dit dorp, waar de toren staat, noemen we Hoek van Holland. Het was heel vroeger letterlijk De Hoek van Holland. Je kunt hier een kaart zien uit 1673. Dan zie je hier dat puntje. Dat is De Hoek van Holland. Dat was niks anders dan een woest duinlandschap. Meer niet. De zeevarenden bereikten Rotterdam via de oude Maas. Dat ligt hier onder. Die oude Maas verzandde op een gegeven moment, waardoor de doorvaart naar Rotterdam steeds moeilijker werd. Al vroeg in de negentiende eeuw bestond het idee van een doorgraving, om De Hoek van Holland af te steken. Uiteindelijk is dat doorgegaan, en hebben ze een doorgraving gemaakt. Je ziet het op dit plaatje. Dat is ongeveer in 1860, 1870. Je kreeg een doorgraving, die uiteindelijk de nieuwe Rotterdamse Waterweg werd. 00:14:49 René Vas: Wat we nu de Nieuwe Waterweg noemen. De naam Hoek van Holland bleef voortbestaan. Het dorp wat uiteindelijk ontstond, is in de eerste plaats ontstaan door mensen van Rijkswaterstaat. Die kwamen hier wonen omdat ze belast waren met die doorgraving. Mensen die ook echt gingen graven, gingen hier wonen. Op een gegeven moment werd er een spoorlijntje aangelegd. De spoorwegen kwamen hier, dus er kwamen mensen van de spoorwegen. Zo ontstond uiteindelijk het dorp Hoek van Holland. Zoals ik zei: deze vuurtoren is buiten dienst gesteld in 1974, omdat de Maasvlakte werd aangelegd. 00:15:34 Botte Jellema: Kunnen we nog verder naar boven? 00:15:35 René Vas: Ja, zeker. 00:15:36 Botte Jellema: Het wordt al wat krapper. 00:15:49 René Vas: Je kunt je best indenken hoe mensen hier gewerkt hebben. Elke etage had ook een functie. We stonden eerst bij de bedsteden. De verdieping waar we net vandaan kwamen, was het magazijn. Hier staat een werkbank, dus dit was de werkplaats. Er staan hier nog een aantal meubelstukken, die echt uit die tijd komen. Ik ben heel blij dat ze er nog staan. In veel vuurtorens zijn ze inmiddels gesloopt, omwille van, bijvoorbeeld, de mobiele telefonie. Om plaats te maken voor apparatuur. Dat vind ik heel jammer, omdat dit meubelstukken zijn die ter plaatse door een meubelmaker gemaakt zijn. Daar zijn geen tekeningen van. Er werd gewoon gezegd: ik heb een werkbank, kast, of bureau nodig. Regel dat. 00:16:30 Botte Jellema: Dat ging helemaal met hout, zaag, schroeven en bouten. Of lijm. 00:16:35 René Vas: Ja. Het is er ook niet uit te tillen. Het is hier ter plaatse gebouwd. Bij die kast waar we net vandaan kwamen, in het magazijn, zag je dat de kast de vorm van de toren heeft. Hij loopt schuin naar boven toe, en de achterwand is rond. Die past precies in de ronding van de toren. Hij past ook op geen enkele andere verdieping. Dat past precies bij de toren. Op deze verdieping staat de werkbank gelukkig nog. Hier is het misschien leuk om iets over de vuurtorenwachter te vertellen. De vuurtorenwachter was natuurlijk niet een onbelangrijk persoon. In de tijd dat deze vuurtoren gebouwd werd, was er nog steeds permanent toezicht nodig bij het licht. Het licht moest altijd paraat zijn. Dat was zo belangrijk, omdat er mensenlevens vanaf hingen. 00:17:23 René Vas: Dat realiseer jij je als je straks boven bij de optiek staat. Het moest in topconditie zijn, want mensen navigeerden erop. Er was niks anders. Communicatie was heel moeizaam. Dat ging met vlaggen of seinlampen. Later kregen ze hier een slingertelefoon, waarmee je het postkantoor kon opbellen. Dat was het wel een beetje. De vuurtorenwachter had dus oorspronkelijk alleen toezicht over het licht. Het in stand houden van het licht, het onderhoud, et cetera. Zijn tweede taak, die hij er stilletjes aan bij kreeg, werd steeds belangrijker. Dat was het uitkijk houden naar zee, en eventueel actie ondernemen als er wat gebeurde. De Nederlandse kustwacht is opgericht in 1885. Dat was als gevolg van een scheepsramp, op 5 juli 1882. 00:18:15 René Vas: Drie jaar daarvoor was een marineschip uit Amsterdam vertrokken. Dat was Zijner Majesteit Rammonitor de Adder, een schip van een type dat eigenlijk niet zeewaardig was, omdat het een heel laag vrijboord had. Er stak slechts een heel klein stukje boven water uit. Met een zware bepantsering, en een grote geschutstoren, was het een vrij zwaar, log schip. Dat schip was eigenlijk niet zeewaardig. 5 juli 1882 was een mooie zomerdag. Men moest de verlofgangers in Hellevoetsluis aflossen, dus ze dachten: we kunnen wel even buitenom. Via de Noordzee naar Hellevoetsluis. Dat ging goed, tot aan Katwijk, toen de wind steeds meer ging aantrekken. Het schip nam steeds meer water over, en kwam uiteindelijk bij Scheveningen, laat in de avond, in de problemen. 00:19:03 René Vas: Iedereen zag het vanaf de kust. In-de-buurt-vissende Scheveningse vissers wilden hun netten niet in de steek laten. Iedereen zag dat het schip steeds meer in de moeilijkheden kwam. Uiteindelijk werden er noodsignalen gegeven. Niemand ondernam iets. Het schip is omgeslagen en gezonken, waarbij 66 man zijn omgekomen. De complete bemanning, inclusief de loods. Dat heeft zo ontzettend veel indruk gemaakt, dat - al heeft het nog drie jaar geduurd - de Nederlandse kustwacht in het leven werd geroepen. Omdat dit niet meer mocht gebeuren, stelde men een permanente uitkijk aan de Nederlandse kust in. Dat werd opgedragen aan de vuurtorenwachters, want die zaten toch al boven. 00:19:48 René Vas: Zij moesten die taak steeds meer uitvoeren. Het werd een steeds belangrijkere taak. Het licht vergde toch nog heel veel onderhoud en toezicht, zodat van uitkijk soms niet zo veel terechtkwam. Er gebeurde nog wel eens iets. Vergelijk je dat met nu, dan zijn we zoveel verder. De techniek is zo ontzettend verbeterd, dat de vuurtorenwachters - we noemen ze in de volksmond nog steeds zo - in aantal wat zijn teruggebracht. Officieel moeten we spreken van zeeverkeersdienstmedewerker. Zij zitten er puur alleen nog voor de uitkijk, en voor de communicatie met de schepen. De uitkijk gaat niet meer zozeer zoals je op die foto daar ziet - met een grote verrekijker en een mooie strooien hoed op - maar met radars, moderne communicatieapparatuur, et cetera. 00:20:40 René Vas: Daar is wel wat veranderd. We noemen ze nog vuurtorenwachters, maar ze hebben eigenlijk niet zo veel meer met het licht te maken. Dan vraag jij je misschien af: waarom het licht dan nog brandt? Dan kun je het net zo goed uitdoen. Je moet een vuurtoren heden ten dage eigenlijk zien als een back-up. We zijn volledig afhankelijk van techniek, elektronica, satellieten. Stel je voor dat er iets gebeurt, of dat er een storing op een schip is, dan kun je altijd nog terugvallen op de oude markering en bebakening. Dat is de reden dat de vuurtorens er nog steeds zijn, en dat we toch die betonning, en dergelijke, nog nodig hebben. Helemaal onbelangrijk is het niet, maar het wordt wel steeds ouderwetser. 00:21:26 Botte Jellema: Zullen we nog een stukje naar boven? 00:21:38 René Vas: Hier krijg je een aardige indruk van waar de vuurtorenwachter vier uur per nacht zat. Dit is de uitkijk. Die heeft, bijna rondom, kleine patrijspoorten. Deze kunnen ook open, en waren bedoeld om de verrekijker naar buiten te kunnen steken. Ze zijn met opzet klein, omdat het hier niet te veel mocht afkoelen. Van oudsher was dit bekleed met vurenhout. De luiken zaten over de trap heen. Er stond een klein houtkacheltje. 00:22:06 Botte Jellema: Het is echt een werkplaats? 00:22:09 René Vas: Ja. Hier hield hij uitkijk. Je zit hier vlak onder het licht. Hij keek naar zee. Ik zei net al: heel veel ontwikkelingen kwamen voor ons uit het buitenland. Het gietijzer uit Engeland, de lenzen uit Frankrijk, olielampen kwamen uit Zwitserland, enzovoort. Wij hebben ook ons steentje bijgedragen. Eén van de belangrijkste bijdragen was de komst van de elektrische gloeilamp. Wij waren het allereerste land ter wereld dat gloeilampen ging gebruiken op vuurtorens. Ik heb hier een hele grote collectie. Vanaf het allereerste begin - een prototype uit 1917 - tot aan het allerlaatste type. 00:22:47 Botte Jellema: Gigantische glazen bollen. 00:22:49 René Vas: Ja, enorm. De meest bekende is die met een diameter van 30 centimeter, en een verbruik van 70 volt, 60 ampère, en 4200 watt. 00:23:01 Botte Jellema: Tweeënveertighonderd watt; dat zijn tegenwoordig drie, vier stofzuigers? 00:23:04 René Vas: Ja. Misschien wel twee wasmachines. In de eerste plaats is de technische dienst van 's Rijks Kustverlichting op Scheveningen - wie anders, zou ik haast zeggen - begonnen met gloeilampen. En wie anders dan Philips in Eindhoven ging daaraan meewerken. Samen zijn ze gekomen tot een gloeilamp die naar vorm en vermogen geschikt was voor het gebruik in de optische toestellen van vuurtorens. Welke vuurtoren, anders dan de Brandaris op Terschelling, kreeg vanaf 1920 als eerste ter wereld gloeilampen? Daarom kreeg die lamp de bijnaam Brandarislamp. Nu zijn we weer zover dat ook die vermogens terug moeten. Over lichtsterktes wordt al gediscussieerd. Is dat nog nodig? 00:23:55 René Vas: Vuurtorenlicht is gemiddeld op 29 zeemijl te zien. Dat is om en nabij 50 kilometer ver. Is dat nog nodig in deze tijd? Nee, eigenlijk niet. Het kan minder, en het kan ook met LED. 00:24:10 Botte Jellema (voice over): We gaan verder omhoog, en René brengt me naar de belangrijkste plek in de vuurtoren. 00:24:16 René Vas: Dit heet officieel de kuip van het lichthuis. We staan hier onder het licht, en je kijkt in de optiek. Je ziet de olielamp. Dit is de installatie hij in 1893 opgezet is. Dit ziet er heel indrukwekkend uit. 00:24:35 Botte Jellema: Het is moeilijk te beschrijven. Ik denk dat jij je een olielamp moet voorstellen zoals je die tegenwoordig misschien kent van tuincentra, en dan keer 20. 00:24:49 René Vas: Ja, hij is wat groter. 00:24:51 Botte Jellema: Hij is wat groter. 00:24:51 René Vas: Dit is het hart van de toren. Hier gaat het allemaal om. 00:24:56 Botte Jellema: Alles wat we tot nu toe op al die verdiepingen hebben gezien, draait uiteindelijk hierom. 00:25:02 René Vas: Ja. Daar word je - althans dat heb ik - stil van. Omdat ik me realiseer dat het hele gebouw waarin we nu rondlopen - een 30 meter hoge toren - gebouwd is om een lampje te laten branden. Meer niet. Daar komen bouwkundigen, technici, wetenschappers bij kijken. Alleen om een lichtje te laten branden. Waar uiteindelijk mensenlevens vanaf hangen. Daar word je stil van. Hoeveel mensen zullen er behouden aangekomen zijn? 00:25:33 Botte Jellema: Blij zijn geweest dat... 00:25:34 René Vas: Dan kom je misschien wel een beetje op dat romantische gevoel, wat je bij een vuurtoren hebt. Zo'n eenzame vuurtorenwachter, met een grijs baardje - ik ga daar steeds meer op lijken - en een pijp, die koper poetst. En een beetje met een verrekijker naar zee kijkt. In de verte schepen voorbij ziet gaan, en anoniem hulp biedt. Daar word je een beetje nostalgisch van. Een romantisch gevoel geeft dat. Zo kijk ik ook naar de vuurtoren. Aan de andere kant: je kunt het heel mooi zeggen... Jo van Wallenburg, de oud-commissaris van het loodswezen op Terschelling zei altijd heel mooi: "Het is het versteend vertrouwen." Het is een punt van vertrek, maar ook van thuiskomst. Dat geldt niet alleen voor zeevarenden, maar ook voor de mensen die hier rondom de vuurtoren wonen. 00:26:24 René Vas: Je realiseert je soms niet hoe de vuurtoren bekeken wordt. Toen ik hier weer op de toren kwam, heb ik de vlaggenmast erop laten zetten. De vlag was er afgehaald, omdat de mast waar hij aan vast zat, nogal bouwvallig was geworden. Er kwam een mooie mast op te staan, en ik heb voor het eerst de Nederlandse vlag uitgehangen. Op een zeker moment hing er een briefje aan het hek geprikt met een punaise, van een mevrouw die er ontroerd door was. Omdat dit haar allereerste beeld was, toen ze na de oorlog teruggekomen was in Hoek van Holland. Dat realiseer jij je niet. Ik heb er alleen een mast op laten zetten, en een vlag opgehangen. Meer niet. Dat mensen daar ontroerd van raken, vind ik leuk. Dat de vuurtoren zo leeft. 00:27:06 René Vas: Dan bekijk je het op een hele andere manier. Daarom zeg ik ook: je moet er toch niet aan denken dat de Brandaris verdwijnt? Dat kan helemaal niet. Dat kan niet. 00:27:17 Botte Jellema: Je hoorde een aflevering uit de podcastserie over het werk van Rijkswaterstaat. Bedankt voor het luisteren. Als je deze aflevering leuk of interessant vond, deel hem dan met vrienden, familie en collega's. Of schrijf een recensie in iTunes, zodat anderen deze serie ook kunnen ontdekken. Alvast bedankt.