Natuurvriendelijke inrichting bij de Twentekanalen

Sergé Bogaerts, adviseur ecologie bij Rijkswaterstaat, was betrokken bij het onderzoek naar de gevolgen van de nieuwe inrichting op de planten en dieren. Hij vertelt over natuurvriendelijke oevers en de andere natuurvriendelijke aanpassingen bij de Twentekanalen.

Waarden behouden

'Aandacht voor natuur is een belangrijk onderdeel van elk Rijkswaterstaat-project', vertelt Bogaerts. 'We proberen de bestaande waarden van de omgeving te behouden of te verbeteren. En als dat niet lukt, bedenken we hoe we het verlies van natuur op een andere plek kunnen compenseren. Bij werk aan bestaande infrastructuur kijken we hoe we eerdere schade ongedaan kunnen maken. Een kanaal is bijvoorbeeld heel onnatuurlijk. Het is een rechte bak water dat leefgebieden versnippert. En dat willen we tegengaan.'

Natuurvriendelijke inrichting

We gaan verschillende natuurvriendelijke aanpassingen doen langs de Twentekanalen. Er komen bijvoorbeeld 'fauna-uittreedplaatsen', plekken waar dieren makkelijk het kanaal uit kunnen. De grootste ingreep komt bij het natuurgebied Kristalbad, tussen Enschede en Hengelo.

'Daar leggen we aan beide kanten van het kanaal 500 m natuurvriendelijke oever aan', zegt Bogaerts. 'In plaats van een harde, rechte damwand zoals in de rest van het kanaal, lopen de oevers daar dan geleidelijk af.' In totaal leggen we tijdens de verruiming van de Twentekanalen 12 km aan natuurvriendelijke oevers aan.

Leefgebieden 'ontsnipperen'

'Met de natuurvriendelijke oevers richten we ons onder andere op ontsnippering van leefgebieden. Daarbij verbinden we natuurgebieden van de dieren opnieuw met elkaar. De ontsnipperingsopgave bij Kristalbad, kwam onder andere vanuit het Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO)', zegt Bogaerts.

Voordat alle werkzaamheden aan de Twentekanalen van start gaan, zijn er ecologische randvoorwaarden opgesteld. 'Daar onderzochten we welke dier- en plantsoorten er in het gebied leven. En hoe we daar rekening mee kunnen houden. Rustplaatsen en zeldzame dieren en planten proberen we zoveel mogelijk met rust te laten.'

Groter leefgebied

'De geleidelijk aflopende oevers helpen dieren makkelijker het kanaal in en uit te komen, en zo oversteken. Zo krijgen ze een groter leefgebied en komt er meer genetische uitwisseling. We verwachten dat kleine dieren zoals marters, bunzingen en reeën die oversteek wel durven wagen. Vooral jonge reeën die door hun ouders verstoten worden staan erom bekend zulke stappen te nemen. Op zoek naar nieuw leefgebied.'

Geen optimale situatie

'De ingrepen bij de oevers hebben een positieve invloed op de natuur, maar een kanaal blijft onnatuurlijk. Dus voor de leefgebieden van de flora en fauna geen optimale situatie', zegt de ecoloog. Het kanaal heeft doorgaans rechte oevers. En daar kan ook door gebrek aan ruimte geen geleidelijke overgang van vegetatie komen.

'Daarnaast speelt ook dat schepen veel golfslag veroorzaken; dat geeft weinig rust voor de dieren. Maar we maken er het beste van! De natuurvriendelijke oevers maken we van grove stortstenen met een fijnere laag stenen rond de watergrens, om een meer geleidelijke overgang te creëren. Zo kunnen ook de kleinste dieren het water in en uit!'

Hogere ecologische kwaliteit

'In 2 voormalige zwaaikommen (plekken waar schepen keren), richten we het water zo in dat jonge vissen daar rustig kunnen opgroeien en meer planten kunnen groeien.'

Alle aanpassingen in en bij het kanaal verhogen de ecologische kwaliteit van het gebied. Bogaerts: 'We denken nog na of we met wildcams of een 'sporenbed' kunnen onderzoeken hoeveel dieren daadwerkelijk de oversteek wagen. Maar zelfs als het incidenteel gebeurt, het is goed voor de genenuitwisseling.'