Planstudie KRW Maas; een puzzel met ecologische bouwstenen

Tot en met 2027 staat er toch nog een flink vervolg op het programma. Ingenieursbureau Arcadis werkt een groot deel van die maatregelen namens Rijkswaterstaat concreet uit. Het 1^e pakket uit de planstudie is in de tussentijd gegund aan een aannemer en gaat dit najaar van start.

3-fasen aanpak

Annemarieke Dousma is de verantwoordelijke projectmanager bij Arcadis: ‘Elke maatregel doorloopt 3 fasen. Eerst is er het vooronderzoek. Dat is een stukje bureaustudie. We kijken natuurlijk ook op de plek waar een natuurvriendelijke oever, geul, uiterwaard of beekmonding moet komen. Wat is de bodemsamenstelling, hoe stroomt het grondwater, zijn er oude geulstructuren aanwezig, treffen we beschermde flora of fauna aan, hoe zit het met het grondeigendom? En liggen er wegen, dijken, kabels, leidingen of historisch waardevolle objecten?’

‘Met die info bekijken onze ecologen en ontwerpers hoe we de meeste KRW-winst kunnen behalen. Ze puzzelen net zolang met ecologische bouwstenen, totdat er een afgewogen ontwerp ligt. De ingrepen moeten natuurlijk ook wel op draagvlak in de omgeving kunnen rekenen. Daarom halen we bij de direct belanghebbenden wensen en eisen op en organiseren we een ontwerpsessie om samen met hen tot een inrichtingsplan te komen.’ In de volgende fase vindt een verdiepingsslag plaats. De afronding ervan gebeurt met een 2^e ontwerpsessie.

‘In de 3^e en laatste fase vragen we vergunningen aan en stellen we een realisatiecontract op; een kant-en-klaar pakket dat Rijkswaterstaat direct op de markt kan zetten. In de praktijk kan er voor de omgeving best wat tijd zitten tussen de fasen van ‘hun’ maatregel. Dan zijn we achter de schermen wel druk bezig, maar merkt men er extern niet zoveel van.’

De algemene status per locatie is vanaf nu te vinden via de interactieve kaart op de website Samenwerken aan riviernatuur.

Werk in uitvoering

Het 1^e realisatiecontract volgend op de planuitwerking door Arcadis is een feit. In totaal 7 oeverlocaties, 2 geulen en 2 beekmondingen vormen samen 1 werkpakket. Martens en Van Oord kreeg in juli 2021 van Rijkswaterstaat de opdracht gegund om dat pakket uit te voeren. De werkzaamheden hiervoor gaan dit najaar van start. De uitvoering van het hele pakket moet op zijn laatst in augustus 2022 klaar zijn.

Schipperen

Helemaal in de originele staat terugbrengen van de Maas gaat trouwens niet. Er zijn altijd andere rivierfuncties die ook bepalend zijn. Rekening houden met bijvoorbeeld de scheepvaart moet bij het ontstenen van oevers. Net als het beschermen van bepaalde infrastructuur in het achterland tegen afkalving, zoals dijken en wegen.

7 stuwen houden het water op een groot deel van de Maas op een vast peil. Dat betekent sowieso een uitdaging voor het ecologisch herstel. De kunst is om binnen die minimale stromingsdynamiek toch weer zoveel mogelijk natuurlijke omstandigheden terug te brengen die horen bij het oorspronkelijke 'DNA' van de rivier.

Geen beton, maar natuur

Dousma: ‘Het woord planstudie klinkt misschien wat stoffig, maar het is juist een zeer dynamisch en boeiend proces, met veel interactie met Rijkswaterstaat en de omgeving. We komen geen beton brengen, maar natuur. Daar haal ik persoonlijk veel voldoening uit. Het gaat ook echt om iets belangrijks: een toekomstbestendig en gezond riviersysteem. Daar hebben we allemaal voordeel bij, ook al vraagt dat soms om inschikken en compromissen sluiten.’

Horizon 2027

100 km aan natuurvriendelijkere inrichting aan de Maasoever, de aanleg van 15 ondiepe geulen en het aantrekkelijker maken van 28 beekmondingen voor waterplanten en –dieren, vond in de periode 2010 - 2020 plaats. Ook het afzinken van dode bomen op verschillende plekken hoorde daarbij. De dode bomen werken als een soort rivierkoraal waar allerlei macrofauna zich op kan vestigen en waar vissen een goede schuilplaats vinden.

Tot en met 2027 ligt er nog een flink vervolgpakket voor de Maas op tafel. Rijkswaterstaat pakt de planuitwerking en realisatie daarvan voor een deel zelf direct op. Ook zoeken we aansluiting bij initiatieven van andere partijen, die in de uiterwaarden actief zijn. Zoals het project Meanderende Maas, de plannen van Natuurmonumenten bij Demen en Dieden en het beekherstel door de waterschappen.