Deze video duurt 3 minuten en 24 seconden Vogelvluchtbeelden van de natuur in het poldergebied van de regio IJsseldelta komt in beeld. Beeldtekst: Zwarte Water Overijssel Karen Oostinga komt in beeld. Ze draagt een beschermingshelm met het logo van Rijkswaterstaat en een oranje veiligheidsvest. Spreker: Karen Oostinga, Projectleider Zwarte Water, Rijkswaterstaat KAREN: "In het Zwarte Water gaan we de onderwaternatuur verbeteren. Dat heet Kaderrichtlijn Water. En dat betekent dat we voor planten en dieren die hier thuishoren de omstandigheden gaan verbeteren. En dit is niet alleen binnen Nederland, maar binnen heel Europa een groot project dat speelt. Nou, het Zwarte Water is al een heel mooi gebied, maar voor de vis was het nog niet goed genoeg. Daarom nemen we allerlei maatregelen om het voor de vis te verbeteren. We hebben er al een aantal uitgevoerd: Bij Langenholte heeft Landschap Overijssel al een hele mooie nevengeul gemaakt. En bij Genne Overwaters hebben we samen met de provincie ook een nevengeul aangelegd. Die is al bijna klaar. En wat we daarna ook gaan doen is een ooibos aanleggen. Dit jaar zijn we bezig tussen Hasselt en het Zwartemeer. Daar leggen we de luwtezones aan. Daardoor wordt het rustiger onder water voor de vis, voor de winde, voor de bittervoorn en voor de grote modderkruiper, zodat die hun eitjes kunnen afzetten. En ook de kleine vis goed kan opgroeien." Vogels zoals de aalscholver komen in beeld. Kranen en andere grote werktuigen op het water verrichten werkzaamheden aan de polder en de natuur van de genoemde plekken in de regio IJsseldelta. Roel de Vries komt in beeld. Hij draagt een beschermingshelm en een oranje veiligheidsvest waarop het logo van De Boer en De Groot staat. Spreker: Roel de Vries, Hoofduitvoerder, De Boer en De Groot ROEL: "Luwtezones kun je op verschillende manieren maken: Het aanbrengen van een gronddam, het ophogen van de bestaande stortstenen dammen, of het zetten van een damwand voor de bestaande oevers. Dit heeft als positief effect dat de golfslag gedempt wordt. Waardoor er een rustigere leefomgeving ontstaat voor de vissen." "We gaan de damwand aanbrengen over een stuk van 1,7 kilometer verdeeld over vier locaties. De damwanden komen ongeveer tien meter uit de oever te staan. En ze zijn te allen tijde goed zichtbaar voor de scheepvaart en de waterrecreanten. Om de damwanden beter in te passen in de omgeving gaan we plantenbakken ophangen op diverse plekken aan de damwand. Hier komt uiteindelijk riet in te groeien. Waardoor ze beter opgaan in de omgeving." De natuur van de genoemde plekken in de regio IJsseldelta, zoals de Luwte Zones en de verschillende dammen komen in beeld. De elektrische kraan die wordt gebruikt om de dammen te maken, plaatst damwanden in het water. Het verschil tussen het water voor en achter de dam is duidelijk te herkennen aan de verschillende golfhoogtes aan beide zijden. Gerard de Boer komt in beeld. Hij draagt een oranje beschermingshelm en een veiligheidsvest waarop het logo van De Boer en De Groot staat. Spreker: Gerard de Boer, Algemeen Directeur, De Boer en De Groot GERARD: "De doelstellingen van dit project om de ecologische onderwaterwereld te verbeteren passen heel goed bij de kernwaarden van De Boer & De Groot. Wij werken ook elke dag met passie aan het verduurzamen van onze omgeving en willen dat ook heel graag op een duurzame manier doen. Toen wij dit project aannamen hebben wij ook vol ingezet op emissieloos uitvoeren van dit project. En hebben we onze nieuwe elektrische kraan ontwikkeld die nu emissieloos aan het werk is op het Zwarte Water." Roel de Vries komt in beeld. Vogels vliegen op van takken die over het water uitsteken in de polder en een zilverreiger loopt door het riet. ROEL: "Naast het aanbrengen van de damwanden leggen we ook gronddammen aan. Een gronddam van ongeveer 750 meter bij de monding van het Zwarte Water. Een grond-wiebendam van ongeveer 250 meter in de Molenwaardse streng. En het ophogen van de bestaande stenen dammen over een totale lengte van ongeveer 1,1 kilometer op twee locaties verdeeld. Daarnaast leggen we bij Genne Overwaters ook een hardhouten ooibos aan. Ook dit is een maatregel om de omgeving nog interessanter te maken voor diverse plantensoorten en diersoorten." De natuur van de genoemde plekken in de regio IJsseldelta en de verschillende genoemde dammen komen in beeld. Een werknemer van De Boer en De Groot vaart met een boot over het water. Andere vrachtschepen komen in beeld. ROEL: "We proberen tijdens de werkzaamheden de overlast zoveel mogelijk te beperken. Zo werken we zoveel mogelijk vanaf het water. Beroepsvaart kan gewoon door varen. Maar het kan zijn dat de recreatievaart wat extra goed moet opletten tijdens onze werkzaamheden." Karen komt in beeld. Een fuut plukt in het water aan zijn vleugels. Twee ganzen zoeken naar eten in het poldergebied. KAREN: "Aan het einde van het jaar hebben we een mooi leefgebied voor de onderwaterplanten en voor de onderwaterdieren. En is het Zwarte Water nog meer het ecologische natuurgebied waar we allemaal zo trots op zijn." Beeldtekst: Meer informatie? kijk op: samenwerkenaanriviernatuur.nl. Logo Rijkswaterstaat, ministerie van infrastructuur. Een productie van Rijkswaterstaat 2024.
Nevengeul Genne-Overwaters verrijkt riviernatuur Zwarte Water
Het is de ideale kraamkamer voor vissen: rustig stromend en ondiep water in verbinding met de rivier. Precies dat biedt de nieuwe nevengeul langs het Zwarte Water bij Genne-Overwaters. Omgevingsmanager Karen Oostinga: ‘We zien nu al dat het landschap verrijkt is.’
De uiterwaarden langs het Zwarte Water, een rivier tussen Zwolle en het Zwarte Meer, waren sowieso al een mooi Natura2000-gebied. Hier groeit bijvoorbeeld de zeer zeldzame wilde kievitsbloem. Ook vissoorten als de grote modderkruiper, bittervoorn en winde voelen zich er thuis. Toch zijn de omstandigheden voor hen niet optimaal.
‘Het Zwarte Water is best een onrustige rivier’, verduidelijkt omgevingsmanager Karen Oostinga van Rijkswaterstaat.
‘Het stroomt zelfs 2 kanten op; meestal vanuit de Vecht, maar bij bepaalde wind juist vanuit het IJsselmeer. En om te paaien en op te groeien hebben de vissen juist rustige plekjes nodig, met ondiepten. Zulke plekjes vonden ze hier vroeger in meestromende nevengeulen, maar die zijn in de loop der tijd verdwenen. Daarom hebben we er nu weer 1 aangelegd: bij Genne-Overwaters, in de buurt van Hasselt.’
Beter voor vissen en planten
Om de situatie voor de vissen nog meer te verbeteren, zijn er natuurvriendelijke oevers gemaakt. Daarnaast zijn er in de meestromende nevengeul kooien met hout aangebracht. Daar kunnen de vissen hun eitjes op afzetten, alsof het rivierhout is. Ook vinden kleine visjes hier een rustplek.
Bovendien is er bij Genne-Overwaters nog een nevengeul aangelegd die aan 1 kant verbonden is met de rivier, met daarin een klepduiker. Daarmee is de hele waterhuishouding van het gebied verbeterd. ‘Het water stroomt nog wel de uiterwaard in, maar blijft daar vervolgens niet te lang staan’, legt Oostinga uit. ‘Dat is bijvoorbeeld fijn voor de wilde kievitsbloem. Die krijgt zo meer kans om zich uit te breiden.’
Hasselt krijgt bos terug
Tussen de nieuwe nevengeul en de rivier is een eiland ontstaan. De bedoeling is dat daar een hardhout rivierbos verrijst, een zogeheten ooibos. Een mooi resultaat van de samenwerking tussen Rijkswaterstaat en provincie Overijssel.
Oostinga: ‘Rijkswaterstaat richt zich vanuit de Kaderrichtlijn Water op waternatuur, terwijl de provincie Overijssel vanuit Natura2000 in hetzelfde gebied aan de landnatuur werkt. Dat komt hier allemaal samen. Voor de provincie was het bijvoorbeeld belangrijk om schrale grond te hebben op het eiland. In plaats van klei konden ze daarom mooi het zand gebruiken dat vrijkwam bij het graven van de nevengeul. Een win-winsituatie.’
‘Ook de gemeente Zwartewaterland, waar Hasselt bij hoort, is betrokken. Leuk weetje: Hasselt betekent zoiets als hazelarenbos. Met dit project krijgt Hasselt dus zijn bos terug.’
Officiële opening door samenwerkende partijen
Na de aanleg van de nevengeul is het gebied eind maart 2024 officieel geopend door vertegenwoordigers van de 3 betrokken partijen: directeur netwerkontwikkeling Roland Heijnen namens Rijkswaterstaat, gedeputeerde Maurits von Martels namens de provincie en wethouder Harrie Rietman namens de gemeente. Samen plantten zij de eerste eik als start voor de aanleg van het ooibos.
Oostinga: ‘Die eik is nu al 4 m hoog, maar andere hardhouten bomen, zoals de gladde iep, kunnen we niet opkweken. Daar hebben we zaad van gewonnen en dat hebben de aanwezigen bij de opening over het eiland gestrooid. Het duurt dus nog jaren voor het bos volgroeid is, maar ook als het nog in ontwikkeling is, draagt het bij aan de versterking van het hele ecosysteem in het rivierengebied.’
Snel effect verwacht
Oostinga verwacht dat de maatregelen ook snel een positief effect hebben op de natuur in het gebied.
‘Uit onderzoek blijkt dat een meestromende nevengeul veel vissen aantrekt, maar ook bijvoorbeeld allerlei kleine diertjes die weer als voedsel dienen voor de vissen. Zo was in een project bij de Waal na 2 jaar al een duidelijke verbetering in de biodiversiteit te zien. Het voordeel is ook dat de vissen waar we het voor doen, hier al wel voorkomen. Die weten zo’n nieuwe rustige plek dan al snel te vinden.’
Ook de omgeving reageert positief. Oostinga: ‘We zien het water door de geul stromen en de eerste bomen op het eiland staan. Het landschap is nu al verrijkt.’
Onderdeel van groot verbeterpakket
De nevengeul en het ooibos zijn onderdeel van een veel groter pakket aan verbetermaatregelen voor de riviernatuur in het gebied rond het Zwarte Water. Zo heeft Landschap Overijssel met steun van Rijkswaterstaat een nevengeul met natuurvriendelijke oevers aangelegd bij Langenholte en gaat datzelfde bij de Holtenbroekerdijk gebeuren.
Daarnaast verbeteren we ruim 10 km aan oevers door in totaal ruim 5 km aan luwtezones aan te leggen. Daarvoor leggen we damwanden en grondwanden aan en herstellen we stortstenen dammetjes. Oostinga: ‘Het leuke is dat kanoërs later achter de damwanden mogen varen; dat is uniek in Nederland.’