In de startblokken voor de storm
Naar verwachting zal er vrijdag 20 oktober en zaterdag 21 oktober 2023 een harde, stormachtige oostenwind over het noorden van het land waaien. Het gevolg: extreem lage waterstanden aan de noordelijke kust en juist hoge waterstanden aan de westkant van het IJsselmeer. Een bijzondere situatie, die maar eens in de 10 jaar voorkomt. Wat doen onze waterexperts?
Heftige weersomstandigheden hebben direct effect op het werk van Rijkswaterstaat en andere waterbeheerders. Zo heeft de scheepvaart aan de noordkust naar verwachting te maken met een verminderde vaardiepte van wel 1 tot 1,5 m. Hierdoor zijn de Eemshaven en Delfzijl minder goed bereikbaar. Ook de veerdiensten op de Waddenzee kunnen mogelijk minder varen.
Tegelijkertijd zorgt de wind juist voor hoge waterstanden aan de westkant van het IJsselmeer, omdat het water 1 kant op waait. Het Watermanagementcentrum (WMCN) houdt alles nauwlettend in de gaten: ‘Op het weer hebben we geen invloed, maar wel hoe we ons daarop voorbereiden.’
‘Zo’n harde oostenwind aan de kust zien we niet vaak’
Annette Zijderveld werkt bij het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN): ‘Het WMCN-kust verzamelt en duidt verschillende verwachtingen en meetdata. Hiervoor werken we nauw samen met het KNMI. Samen met hen voorzien we de landelijke en regionale waterbeheerders in Nederland van de informatie die zij nodig hebben om hun werk te doen.’
‘Maandag 16 oktober zagen we deze oostenwind voor het eerst in een verwachting. Maar weersverwachtingen zijn veranderlijk, dus keken we het eerst even aan. Hoe dichterbij, hoe betrouwbaarder de verwachting.'
'Na overleg met het KNMI informeerden we woensdagochtend onze stakeholders via een Laagwaterbericht. Je wil niet te vroeg zijn, maar ook zeker niet te laat. Waterbeheerders moeten ook nog tijd hebben om maatregelen te nemen in hun beheersgebied.’
‘Zo’n harde oostenwind en lage waterstanden aan de kust zien we niet vaak. Omdat het geen routinewerk is, zijn we extra alert. We blijven onze stakeholders informeren. En waterbeheerders kunnen ons natuurlijk ook bellen met vragen. We zijn er om hen te helpen.’
‘Bij een lage waterstand nemen de mogelijkheden voor binnenvaren af’
Het Hydro Meteo Centrum (HMC) is ook onderdeel van het WMCN. Het HMC voorziet de scheepvaart en havenbedrijven 24/7 van actuele hydrologische- (stroming, waterstand en golven) en meteorologische informatie. Hiervoor overleggen ze 4 keer per dag met het KNMI.
Ook geven ze zogenaamde tijpoort-adviezen af aan diepstekende scheepvaart: een tijdvak waarbinnen een schipper door de vaargeul naar de haven kan varen, zonder de zeebodem te raken.
Eddy van Well van het HMC verwacht dit weekend veel tijpoort-adviesaanvragen: ‘Bij een lage waterstand nemen de mogelijkheden voor binnenvaren af. Sommige schepen zullen misschien moeten wachten totdat de waterstand weer normaal is. Schepen zullen extra informatie willen. Voor hen is dit ook een ongebruikelijke situatie.’
‘We doen er alles aan om goede dienstverlening te bieden. Een tijpoort-advies is maatwerk. Onder andere op basis van de diepgang en de actuele omstandigheden geven we een advies. Als het erg druk wordt, zorgen we dat we met meer mensen zitten dan normaal.’
Het HMC blijft ook relevante en actuele informatie aanbieden. ‘We proberen zoveel mogelijk mee te denken. Zo hebben we havenbedrijven extra geïnformeerd, omdat het lage water ook effect heeft op de waterstand ín de haven. Misschien kan niet elk schip daar blijven liggen.'
'Havenbedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor het nemen van maatregelen, maar omdat dit zo’n unieke situatie is, is het goed om de lijnen kort te houden.’
‘Voor de meren is de impact moelijker in te schatten dan aan de kust’
Naast de noordkust en het Waddengebied lijkt het op het IJsselmeer ook te gaan stormen. Daarom houdt het WMCN-meren de situatie nauwlettend in de gaten, net als hun WMCN-kust-collega’s. Hoe stormachtig het wordt op het IJssel- en Markermeer is op woensdag alleen nog niet duidelijk.
Rik Verboeket legt uit: ‘Voor de meren is de impact moelijker in te schatten dan aan de kust. Het lijkt erop dat de storm op het IJsselmeer minder heftig wordt dan op de Noordzee. Omdat onze modellen eerder nog een te onzeker beeld gaven, heeft WMCN-meren in plaats van woensdag op donderdagochtend een extra informatiebericht uitgestuurd.’
‘Waterbeheerders moeten op onze informatie kunnen vertrouwen. Zij nemen op basis van onze informatie maatregelen in hun beheersgebied. Het waterschap kan bijvoorbeeld sluizen sluiten om te voorkomen dat het water uit het achterland wegstroomt richting het IJsselmeer.’
‘Het water wat aan de oostkant wegwaait, zorgt aan de westkant voor opstuwing. Daar kunnen de gebruikers van de buitendijkse gebieden juist wateroverlast krijgen door verhoogde waterstanden. We houden de situatie nauwlettend in de gaten en zorgen ervoor dat beheerders op tijd over de noodzakelijk informatie beschikken. Niet te vroeg, maar ook zeker niet te laat.’