Het maken van 12 m hoge sluisdeuren bij sluis Helmond: 'Dat is serieus puzzelwerk'
Denkt u aan sluizen, dan ziet u vaak grote schepen, kolkend water en ingewikkelde techniek voor zich. Maar staat u ooit stil bij de enorme sluisdeuren die grotendeels onder het water staan? Stalen giganten van 12 m hoog en 35 ton zwaar, die niet alleen veel water tegenhouden, maar ook een eeuw mee moeten gaan. Niet bepaald iets wat u zomaar even in elkaar zet.
Gelukkig zijn er vakmensen die daar dagelijks mee bezig zijn. Zoals het team van Simon Knaap, mede-eigenaar van Van der Zalm Metaalindustrie BV uit Brakel. Hij werkt samen met een aantal partnerbedrijven aan de deuren van sluis Helmond. Maar hoe ontwerpt en bouwt u eigenlijk zulke reusachtige deuren? En wat komt daar allemaal bij kijken?'
Tot in de kleinste details
‘Wij maken staalconstructies in de breedste zin van het woord,’ begint Knaap. ‘Van bruggen tot drijvende steigers en, zoals nu, sluisdeuren.’ Maar het werk van zijn team gaat tegenwoordig veel verder dan alleen bouwen. Waar zij als staalbouwers vroeger pas aan zet waren tijdens de uitvoering, schuiven ze nu al aan tafel in de ontwerpfase.
‘Tegenwoordig denken we al mee vanaf het eerste ontwerp en brengen we onze werktuigbouwkundige kennis mee. Van begin tot eind, tot in de kleinste details.’ En dat is maar goed ook, want een sluisdeur bouwen is allesbehalve simpel. Sterker nog, de uitdagingen worden steeds groter.
‘Ze moeten een eeuw meegaan, bestand zijn tegen steeds zwaardere schepen, hogere waterdruk en mogen niet te zwaar worden. Dat is serieus puzzelwerk,’ zegt Knaap.
Een knap staaltje techniek
De slimme techniek achter de sluisdeuren van sluis Helmond bedacht Van der Zalm al grotendeels tijdens de aanbesteding, die ze later wonnen samen met hoofdaannemer Van den Biggelaar grond- en waterbouw BV. ‘Als je denkt aan een stevige constructie, dan zegt je boerenverstand al snel: maak het zo dik en zwaar mogelijk, dan kan het niet stuk,’ vertelt Knaap.
‘Maar dan wordt het veel te zwaar en dat werkt met de uitdagingen van vandaag gewoon niet meer. Daarom bedachten wij juist het tegenovergestelde: we haalden materiaal weg.’ Klinkt misschien gek, maar het werkt. Knaap legt het uit met een simpele vergelijking: ‘Pak een paperclip en buig hem een paar keer heen en weer. Op een gegeven moment breekt het door vermoeiing van het materiaal.’
Ze kozen daarom bewust voor een flexibel ontwerp. ‘We hebben hier enorm veel berekeningen op losgelaten: wat gebeurt er bijvoorbeeld als een schip op verschillende plekken tegen de deur botst? Is het ontwerp daar tegen bestand? Door het slankere ontwerp beweegt de deur juist mee met de krachten die erop inwerken. Waardoor het ontwerp uiteindelijk dus langer meegaat.’
Verantwoordelijkheid op je schouders
Zodra het ontwerp na driekwart jaar helemaal rond is, kan de bouw echt beginnen. Bij het bouwen van zo’n sluisdeur komt veel kijken, en het vakmanschap en de input van de werkplaats vormen daarbij een belangrijk onderdeel.
‘Tijdens de ontwikkeling van zo’n sluisdeur controleren we alles: elk gaatje, elke bout, elke las,’ vertelt Knaap. ‘In dit proces leggen we alles vast: van de gebruikte materialen tot aan de lassers en hun kwalificaties. Zo maken we alles traceerbaar.’ En die precisie is geen overbodige luxe.
Als er iets misgaat met de sluisdeuren, zijn de gevolgen groot. Rijkswaterstaat kan het waterpeil bijvoorbeeld niet goed meer controleren, wat serieus gevaarlijke situaties kan veroorzaken voor schepen en omgeving. ‘Daarin zitten we bijna in de zwaarste risicoklasse. Maar juist dat maakt het ook uitdagend. Je draagt verantwoordelijkheid, ja. Maar je bouwt ook iets dat blijft. Er is toch niks mooier dan dat je over vijftig jaar met pensioen gaat en kunt zeggen: die brug of sluisdeur, die hebben wij gemaakt!
Sluisdeuren op transport
Op 29 september 2025 start hoofdaannemer Van den Biggelaar Grond- en waterbouw met de uitvoeringswerkzaamheden bij sluis Helmond. ‘We werken al jaren samen met Van den Biggelaar en weten wat we aan elkaar hebben, dat is ontzettend waardevol. Dat geldt trouwens voor bijna al onze partners met wie we samenwerken. Wij geloven dat daar juist de kracht zit, doordat we elkaar door en door begrijpen.’
De levering van de sluisdeur is op zichzelf al een bijzonder moment. Eerst wordt de deur over de weg zo’n 5 km vervoerd richting het water. Vervolgens varen ze op pontons naar sluis Helmond. ‘Dat is best een spektakel voor de omgeving,’ zegt Knaap.
‘Vervolgens is vooral Van den Biggelaar betrokken bij de uitvoering. Maar bij ons is het niet “uit het oog, uit het hart”. We blijven technisch betrokken, ook tijdens het transport, het monteren en het opleveren. Tot de laatste dag.’ Knaap kijkt met trots terug op wat er tot nu toe is bereikt.
‘Ook dit project is weer uniek in z’n soort en maakt het bijzonder. Daar krijgen we energie van. Geef ons maar die uitdagende, technische klussen zoals deze sluisdeuren. Daar doen we het voor.’
