Early Warning van de maand: structurele personeelstekorten
Een van de taken van het programma Strategische verkenningen is om veranderingen in de omgeving van Rijkswaterstaat tijdig te signaleren. Deze veranderingen kunnen immers gevolgen hebben voor het werk en de organisatie van Rijkswaterstaat.
Het team Strategische verkenningen kijkt hierbij onder andere naar ontwikkelingen in de PESTELD-domeinen: politiek, economie, sociaal-maatschappelijk, technologie, ecologie en milieu, juridisch (legal) en demografie. Om die ontwikkelingen scherper te duiden, worden experts en organisaties buiten Rijkswaterstaat proactief benaderd. De resultaten van deze gesprekken worden weergegeven in korte Early Warning-signalen.
Mogelijk (structureel) personeelstekort
Een voorbeeld van een recent early warning-signaal gaat over een mogelijk structureel personeelstekort bij organisaties zoals Rijkswaterstaat. Nu steeds meer organisaties noodplannen in werking moeten stellen om de boel draaiende te houden tijdens de uitbraak van het coronavirus, kunnen we ons steeds beter voorstellen hoe het zal zijn als we 30% van onze vacatures niet kunnen invullen. Het personeelstekort zou namelijk in de toekomst wel eens langdurig aan de orde kunnen zijn.
Dalende leerlingaantallen
Het leeftijdscohort van 12-20 jarigen in Nederland is in 2017 voor het eerst sinds de jaren 50 gedaald (in absolute zin). Als gevolg hiervan hebben veel basisscholen hun leerlingenaantallen de afgelopen jaren zien dalen. Hierbij gaat het om heel Nederland, met uitzondering van de 4 grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht en enkele groeikernen. Het CBS voorspelt dat dit tot 2031 zal duren. Binnenkort gaat deze leeftijdsgroep naar het mbo en het hoger onderwijs. Dit betekent dat het aantal afgestudeerden zal krimpen. Dit heeft grote gevolgen voor alle sectoren en voor de betaalbaarheid van voorzieningen.
Concurreren om leerlingen
Hoewel demografen deze ontwikkeling al langer zien aankomen, lijkt een plan om hiermee om te gaan te ontbreken. Wel werkt het NIDI (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut) op dit moment aan een toekomstverkenning ‘Bevolking 2050’, waarin de gevolgen van demografische veranderingen in kaart worden gebracht. Dea Mooij, projectleider regionale samenwerking bij de VO-raad, geeft aan dat zij merkt dat scholen al met elkaar concurreren om leerlingen. Tegelijkertijd signaleert ze dat gemeenten geen regie nemen.
Samen voorbereid zijn op de toekomst
Wat kunnen we nu al voorzien? Het is goed denkbaar dat sommige specialistische studies verdwijnen vanwege te lage studentenaantallen. Dit kan problemen opleveren voor organisaties die juist behoefte hebben aan deze specialisten (zoals Rijkswaterstaat). Een ander waarschijnlijk effect is dat organisaties straks meer met elkaar gaan concurreren om geschikte medewerkers. Voor overheidsorganisaties onderling is dat geen wenselijke zaak. Hoe kunnen zij ervoor zorgen dat ze meer vanuit het gezamenlijke ‘hogere doel’ denken, namelijk het bemensen van de vitale onderdelen van de overheidsorganisaties, dan vanuit concurrentie? Hoe zorgen zij ervoor dat ze hier samen op voorbereid zijn?
Dit artikel is geschreven op basis van signalen en een interview met Dea Mooij van de VO-raad. Het programma Strategische verkenningen van Rijkswaterstaat is benieuwd: wat merkt u in uw (werk)omgeving van deze ontwikkelingen? Hoe zijn ze van invloed op onze organisaties? Laat het ons weten door te het contactformulier Strategische verkenningen in te vullen.