‘Scheepvaart en stormen gaan 24/7 door, dus wij ook’

Zo zorgen Jack Hagen en zijn collega’s van het Hydro Meteo Centrum (HMC) er 24/7 voor dat er geen olietankers vastlopen voor de kust en olieverontreinigingen worden opgespoord. Ook zorgen ze voor het peilbeheer voor de Zeeuwse meren en dat de stormvloedkeringen op tijd dichtgaan. En dat is nog lang niet alles!

Voor de scheepvaart, havens, loodsen, waterschappen, de Kustwacht en Rijkswaterstaat zelf is actuele hydrologische (stroming, waterstand en golven) en meteorologische (windrichting en -kracht) informatie van groot belang. Daarom zorgt een team van 10 deskundigen 24/7 vanuit Rijswijk en Middelburg voor deze informatie.

Het HMC is onderdeel van het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN). Hagen doet dit werk al ruim 30 jaar, vanuit Rijswijk. ‘Vroeger maakten we de getijverwachting op een carbonpapiertje.’

Voor dag en dauw

Hagen: ‘Als ik de ochtenddienst heb, gaat mijn wekker om 05.30 uur. Dat valt nog mee in vergelijking met andere collega’s. Voor mij is het maar 7 minuten rijden.’ 

Om 06.15 uur loopt Hagen het HMC binnen om collega Theo van Dam om 06.30 uur af te lossen. Op 1 van de 20 computerschermen in het HMC zijn camerabeelden van binnen en rondom het Rijkswaterstaatpand in Rijswijk te zien.

Overdracht uit Middelburg

Op het HMC knalt de muziek uit de radio. Van Dam: ‘Anders is het hier ’s nachts zó stil.’ Via 20 computerschermen met grafieken, satellietbeelden, tabellen en grafische weergaven van sluizen stroomt er continu informatie over de Noordzee, Waddenzee en binnenwateren van West-Nederland binnen. 

Hagen: ‘Wij verzamelen data en doen incidentmanagement voor een gigantisch gebied. Het gehele Nederlands Continentaal Plat, 1,5 keer zo groot als Nederland zelf, maar ook Bonaire, Sint Eustatius en Saba.’ 

Om 06.22 uur belt Rutger Zomer uit het HMC Middelburg voor de overdracht van de nacht naar de ochtend. Hagen: ‘Tijdens de ochtenddienst zitten we met zijn tweeën. Iemand in het HMC in Middelburg en iemand hier in Rijswijk. Anders kom je handen tekort. Bij hoogwaterberichtgeving en incidenten schalen we op naar alle diensten met 2 personen.’

Rare vlek

De telefoon gaat: de Kustwacht. Al bellend bestudeert Hagen satellietbeelden. Hagen: ‘Wat hebben we daar voor rare vlek?!’ De satellietbeelden laten een streep op het wateroppervlak zien. Hagen: ‘Dat kan een olieverontreiniging zijn. Mogelijk veroorzaakt door een illegale lozing. Normaal gesproken zou ik het Kustwacht-vliegtuig eropaf sturen, maar dat is nu niet beschikbaar.’

Hagen spreekt met de Kustwacht af dat zij het schip vlakbij de vlek benaderen. Hagen: ‘Een potentiële olieverontreiniging heeft voor ons hoge prioriteit. Als het daadwerkelijk olie is, die we moeten opruimen, schakelen we het oliebestrijdingsvaartuig de Arca in.’

Via een mailtje laat de Kustwacht later weten dat het nabijgelegen schip zijn tank heeft gewassen en dat er geen olieverontreiniging of andere verontreiniging is.

Getij, golven en stroming

Terwijl Hagen telefoneert schieten op 3 schermen zwarte pop-ups met rijen data voorbij, gevolgd door een reeks grafieken. Hagen kijkt er niet van op: ‘Mijn collega in Middelburg heeft net telefonisch de weersverwachting doorgenomen met de maritiem meteoroloog van het KNMI en begint nu aan onze verwachtingen. Dat doen we 4 keer per dag. Bij een storm of calamiteit tot wel 8 keer per dag. Omdat hij dat nu doet, kan ik me op deze vlek richten.’

De verwachtingen, over het getij (waterstanden), golven, deining en stroming, gebruikt het HMC voor uiteenlopende, belangrijke doelen. Hagen: ‘Bij een olieverontreiniging bepalen we met onze verwachtingen hoe de olie zich zal verspreiden. Zo kunnen we het zo snel mogelijk opruimen.’

‘De Kustwacht gebruikt onze stroomverwachtingen voor search-and-rescue-missies, om te bepalen waar een drenkeling kan zijn. Tijdens storm, calamiteiten en incidenten bepalen wij of het nodig is om het crisisteam op te roepen. Ook waarschuwen we de beheerders van de stormvloedkeringen als we extreem hoog water verwachten, zodat ze op tijd sluiten.'

Miljoenenbesparing

Een andere belangrijke taak van het HMC is zorgen dat grote zeeschepen, vlot en veilig de havens van Amsterdam, Rotterdam en de Eemsgeul binnenvaren. Hagen: ‘Schippers zijn zelf verantwoordelijk voor hun schip. Ik bereken voor hen een tijdvak waarbinnen zij in de vaargeul kunnen varen zonder de bodem te raken. Dat hangt af van onder andere het getij, de wind, de deining, de diepgang van het schip, de breedte, maar ook de lading.' 

‘Onder een olietanker van 400 m lang zit soms maar 1,5 m afstand tot de bodem. De geul dieper graven kost jaarlijks honderden miljoenen extra in onderhoud. Ik kost geen miljoenen. Daarom doen wij het zo,’ zegt hij lachend.

Mensenwerk

Hagen: ‘Een berekeningsmodel klinkt misschien als een volautomatisch iets. Dat is het niet. Wij lopen eerst alle metingen na en corrigeren waar nodig. Als de meetdata niet kloppen, klopt de eindverwachting namelijk ook niet.’ 

‘Sommige modellen werken beter of slechter bij bepaalde weersomstandigheden. Daarom stellen we de verwachting ook achteraf handmatig bij. Om dit werk te doen moet je begrijpen hoe het model werkt. Ik heb een maritieme achtergrond en heb genoeg stormen meegemaakt. Ik zie het meteen als iets niet klopt.’

Impact persoonlijk leven

Hagen: ‘Scheepvaart en stormen gaan 24/7 door, dus wij ook. Als ik iets over het hoofd zie, kan dat grote gevolgen hebben. Ik moet altijd alert zijn en dus goed voor mezelf zorgen.’ 

‘Dat vraagt natuurlijk ook wat van je thuissituatie. Je partner en gezin moeten zich kunnen aanpassen. Stil zijn als jij overdag slaapt, accepteren dat je er bijvoorbeeld met kerst niet bij bent. Echt leuk is dat natuurlijk niet, maar het heeft ook voordelen. Toen mijn zoon nog op school zat, kon ik hem overdag gewoon van school halen.’

Einde dienst

Hagen: ‘Vandaag was rustig, maar dat weet je nooit van tevoren. Met storm duurt de overdracht al snel een uur. Als er crisis is, zit je zo 12 uur aan een stuk onder hoge druk te werken. Dat vind ik zo leuk aan dit werk: elke dag is anders en ik gebruik mijn kennis en ervaring elke dag.’

Meer informatie

Het HMC heeft nog veel meer taken. U kunt hier meer over lezen op Watermanagement Centrum Nederland. Hier kunt u ook de verwachtingen van het HMC bekijken.