Op Ameland gaan kustonderhoud en natuurbehoud hand in hand
Het strand en de duinen van Ameland zijn constant in beweging. Wind en water schuiven zand heen en weer, waarna stromingen het zand meenemen naar zee. Om de kustlijn te behouden en het eiland te beschermen tegen de zee, vult Rijkswaterstaat het strand en de zeebodem regelmatig aan met zand uit de Noordzee.
Maar hoe doe je dat in een gebied waar ook beschermde broedvogels en planten hun thuis hebben? Adviseur waterveiligheid Eline Sieben (Rijkswaterstaat) en ecoloog Johan Krol (Natuurcentrum Ameland) vertellen hoe zij daarvoor de handen ineenslaan.
‘Deze zomer staan er weer strandsuppleties gepland bij en op Ameland, om de kust te onderhouden en versterken,’ vertelt adviseur waterveiligheid Eline Sieben.
‘Hierbij halen we zand uit de Noordzee en spuiten dat op het strand of storten het op de vooroever. De wind verplaatst het zand vervolgens naar de duinen. Die worden daar breder en sterker van. Dit jaar spuiten we op het strand bij Ameland-West, tussen paal 1 en paal 4, maar liefst 2 miljoen m3 zand. Op de zeebodem ter hoogte van Ameland-Oost storten we nog eens 3 miljoen m3 zand. Met al dat extra zand zou je de vuurtoren van Ameland wel 2.750 keer kunnen vullen!’
Luisteren naar de natuur
Om te weten waar en hoeveel zand we moeten aanbrengen om de kust van Ameland op zijn plaats te houden, gebruiken we de data die we over het gebied verzamelen. Elk jaar meten we langs de hele Nederlandse kust de hoogte van het zand en meten we de huidige kustlijn. We kijken hierbij naar hoe wind en water het zand verplaatsen en hoe de natuur op het aangebrachte zand reageert. Sieben geeft hier een voorbeeld van.
‘Zo is er in het verleden veel zand aangeland noordelijk op de eilandkop en ligt er hierdoor van nature genoeg zand voor de kust. Maar aan de noordwestkant van het eiland ligt er een geul voor de kust, die het zand juist weg van de kust verspreidt. Hier moeten we dus meer zand aanvoeren om de kust op zijn plek te houden. En in de wetenschap dat het een dynamisch gebied is, waar geulen zich verplaatsen, is het heel belangrijk dat onze data kloppen. Het is een indrukwekkend systeem van geulen, platen en banken dat constant in beweging is, elke dag ziet het er weer anders uit.’
Samenwerking met Natuurcentrum Ameland
Ook verzamelen we informatie om rekening te kunnen houden met plant- en diersoorten. Verschillende delen van het eiland, waaronder de duinen, zijn namelijk aangewezen als Natura 2000-gebied. ‘Dat betekent dat verschillende plant- en diersoorten beschermd zijn,’ vertelt Johan Krol. Hij is al vele jaren ecoloog bij Natuurcentrum Ameland en verzamelt data over onder andere de kustgebieden.
‘Wanneer Rijkswaterstaat een suppletie aankondigt, delen wij gegevens over de plant- en diersoorten op het gebied waar zand aangebracht wordt. Daarnaast meten we al vele jaren het effect van suppleties door de natuurgebieden te monitoren.’
Nesten op het strand
Een van de werkzaamheden van Krol is de bescherming van vogels die op het strand broeden. Hij legt de impact van suppleties op deze strandbroeders uit: ‘Ieder voorjaar en vroege zomer broeden verschillende vogelsoorten op de stranden van Ameland. Denk aan de bontbekplevier, dwergstern en strandplevier, die aangewezen zijn als beschermde soorten onder de Natura 2000 Vogelrichtlijn. Deze vogels nestelen zich het liefst op rustige, open strandvlakten, vaak net buiten het bereik van de vloedlijn.’
‘Gebieden waar regelmatig suppleties uitgevoerd worden. We kunnen niet maanden van tevoren voorspellen of op de dag van een suppletie er een nieuw nest is. Daarom monitoren we ook tijdens de werkzaamheden de aanwezigheid van broedvogels.’
Om de broedvogels heen werken
Als er een nest van een broedvogel gevonden wordt door Natuurcentrum Ameland, markeert Krol dit met palen en touw. Sieben vertelt: ‘Tijdens de werkzaamheden moeten we minimaal 350 m afstand houden om verstoring van het leefgebied te voorkomen. Dat is logistiek lastig met grote schepen en leidingen. In zulke gevallen staken we de suppletie tijdelijk. We gaan pas verder als Natuurcentrum Ameland aangeeft dat het veilig is.’
Om dit soort vertragingen te voorkomen stellen we met advies van het natuurcentrum een planning op waarin rekening is gehouden met de natuur. ‘Bij deze strandsuppletie op Ameland-West starten we daarom in het zuiden en eindigen vlak voor het Groene Strand, een belangrijke broedplek,’ reageert Sieben. ‘Zo is de kans groot dat het broedseizoen daar al voorbij is of we tegen het einde is als we er werken.’
Rots in de branding
‘Ik werk nu al bijna 40 jaar als ecoloog op Ameland. Door de jaren heen heb ik het eiland bijna onherkenbaar zien veranderen,’ vertelt Krol. ‘Grote stukken land komen erbij of worden opgeslokt door de zee. Geulen verplaatsen zich nog steeds langs de kust. Juist daarom is het belangrijk dat we blijven kijken, meten en het gesprek voeren over hoe we kunnen werken ín en met de natuur. Alleen door samen te werken, zoals we nu met het natuurcentrum en Rijkwaterstaat doen, gaan kustonderhoud en natuurbehoud op Ameland samen.’