Ecoloog beschermt dieren op natuurhotspot Marken

Belangrijk, want Marken is een echte natuurhotspot aan het Markermeer.

Ecologen bij dijkversterkingen zijn het liefst al in het voortraject betrokken. Zo hebben zij voldoende tijd om de juiste vergunningen aan te vragen. Ze doen onderzoek naar aanwezige diersoorten en stellen maatregelen om ze te beschermen. Daarbij vormen wettelijke eisen, zoals vastgelegd in de Omgevingswet, de richtlijn.

Van Lieshout: ‘Op Marken is dat een complex proces. Rond het werkgebied leven veel beschermde soorten die allemaal hun eigen eisen stellen aan leefgebied, broedplaats of overwintering.’

Om die eisen en de uitvoeringswerkzaamheden in balans te krijgen, werkt Van Lieshout nauw samen met collega’s van aanneemcombinatie Hof op Marken (CHoM), en met betrokkenen van Rijkswaterstaat.

Plasdras

Marken is een voormalig eiland met een uniek landschap en bijzondere natuur. Weidevogels, zoals de grutto, komen in het voorjaar om er te broeden. ‘Met dank aan sommige boeren die zogeheten plasdrassituaties maken op hun land en pas na het broedseizoen ontwateren en maaien,’ legt Van Lieshout uit.

Plasdras wil zeggen dat delen van weilanden worden overstroomd met een ondiepe waterlaag. Door de hoge waterstanden is bodemvoedsel goed te bereiken voor de vogels. ‘Vogels gebruiken de plassen als verzamelplek en rustplek. Steltlopers vinden er met hun lange poten bijvoorbeeld ook veiligheid, omringd door water. En waar er eilandjes ontstaan, kunnen de vogels ook broeden, omringd door water.’

Ringslangen en rugstreeppadden

In tegenstelling tot sommige landelijke trends doen weidevogels het op Marken relatief goed. Ook leeft er een bijzondere populatie ringslangen op Marken. Die overwintert in de dijk en plant zich voort in de broeihopen elders op het eiland.

De broeihopen worden beheerd door de Ringslangwerkgroep Waterland Oost. ‘En er zijn meer beschermde soorten op en rond Marken aanwezig, zoals de rugstreeppad, de oeverzwaluw en de waterspitsmuis. Marken is echt een ecologische hotspot aan het Markermeer.’

Natuurinclusieve dijkversterking

Samen met de collega’s van Combinatie Hof op Marken realiseerde Van Lieshout tijdelijke verblijfsplekken voor de ringslangen in de vorm van stenen hopen en bakken buiten het werkgebied. In de nieuwe dijk komen speciale plekken waar de slangen in de winter kunnen slapen. De oeverzwaluwen krijgen bij de Bukdijk een kunstmatige wand voorzien van hun typische broedholtes.

Van Lieshout: ‘Ook leggen we luwtestructuren aan naast de dijk in het Markermeer, zodat vissen daar kunnen paaien. De luwtestructuren bestaan uit kleine dijkjes of richels voor de dijk, waardoor er meer variatie aan stroomsnelheden en stilstaand water bij de rand van de dijk is. De variatie zorgt voor een grotere diversiteit van de en bieden een rustpunt voor vogels, weg van de oever.’

Natuurvriendelijke oevers

Aan de binnenzijde van de dijk komen natuurvriendelijke oevers. ‘We hebben de werkzaamheden bovendien zorgvuldig gepland in tijd en ruimte: zoveel mogelijk buiten kwetsbare periodes, zoals het broedseizoen of de winterslaap. Heel soms moeten we dieren actief verplaatsen, zoals de vissen. Maar dat doen we allemaal met zorg en in overleg met de werkgroep Natuur en Milieu van de Eilandraad.’

Sinds februari 2024 staat er bovendien over de hele lengte van de zuidelijke en de westelijke dijk een ecoscherm dat de dijk verdeelt in een binnen- en buitenzijde. ‘Dit scherm zorgt ervoor dat kleine dieren niet richting het water kunnen gaan, waar het onveilig is door de dijkversterkingswerkzaamheden. Het scherm is gemaakt van stevig materiaal en is zo’n 60 cm hoog.’

Liefde voor het vak

Wat maakt dit werk zo leuk? Van Lieshout: ‘Voor ons ecologen is dat de puzzel tussen ecologie, techniek en planning. Alles moet zo nauwkeurig mogelijk op elkaar afgestemd worden. Op papier lukt dat vaak nog wel. Maar als je dan in het veld ziet dat zo’n puzzel echt werkt, dan is dat heel fijn.’ Zo is Van Lieshout erg tevreden met de overwinteringsbakken en -hopen voor ringslangen. En ook op de kunstmatige oeverzwaluwwand verheugt hij zich: ‘Die krijgt bij de Bukdijk echt een mooie plek op het eiland in een gebied met veel natuurpotentie.’

Ook het werken in het bijzondere landschap van Marken, met zijn weidse uitzichten, bijzondere natuurwaarden en betrokken bewoners, maakt zijn werk speciaal.

‘De dijkversterking op Marken is voor mij een goed voorbeeld van hoe je maatregelen voor de natuur goed in een project kunt inpassen en meekoppelkansen in het werk kunt benutten. Zo kunnen we een dijk bouwen die toekomstbestendig is, en natuurinclusief.’