Factsheet: ov-probeeraanbod

Door deel te nemen aan dit soort acties kunnen automobilisten zelf ervaren of het ov voor hen een geschikt alternatief is. Na het probeeraanbod wordt vaak een vervolgaanbod gedaan om de kans groter te maken dat automobilisten ook na de probeeractie gebruik blijven maken van het ov.

Ov-probeeraanbiedingen worden ingezet met één van de doelen of beide:

1. het beperken van verkeershinder bij grootschalige wegwerkzaamheden of fileknelpunten
2. het stimuleren van duurzaam mobiliteitsgedrag op de lange termijn. Er worden verschillende vormen aangeboden zoals gratis tickets, tickets met korting of een gratis ov-kortingsabonnement.

De actie is vaak gericht op automobilisten die regelmatig op een bepaald traject rijden. Zij worden bereikt via werkgevers, (zie ook de Factsheet: Werkgeversaanpak),of communicatie via regionale media, online advertenties of Flitsmeister/Waze.

Een voorbeeld van een ov-probeeraanbod dat is ingezet bij structurele fileknepunt staat in het praktijkvoorbeeld ov-probeeraanbod in Maastricht.

Ook kan de actie gericht zijn op bewoners in de omgeving van de hinder of bewoners die recent op een nieuwe locatie zijn gaan wonen om kennis te maken met het ov in de omgeving.

Bereikbaarheidseffecten

De bereikbaarheidseffecten van deze maatregelen tijdens wegwerkzaamheden hangen af van het type aanbod, de doelgroep, de ernst van de verkeershinder, en de geschikheid/kwaliteit van het alternatief.

In het geval dat bussen tijdens wegwerkzaamheden ook in de file staan of er geen goede treinverbinding is, is het ov geen goed alternatief. Een ov-probeeraanbod is vaak onderdeel van een groter pakket aan maatregelen. Voor de hinderprojecten in de onderstaande tabel, geldt dat vooraf bepaald is dat het ov een goed alternatief is.

In onderstaande tabel staan de wegwerkzaamheden van afgelopen jaren waarbij een ov-probeeraanbod is ingezet met informatie over het aanbod, het aantal deelnemers (aantal mensen die een ticket of abonnement hebben ontvangen) en een inschatting of meting van het bereikbaarheidseffect.

Hinderproject	Aanbod	Duur	Deelnemers aan ov-probeeractie	Bereikbaarheidseffect (Automijdingen per dag, per deelnemer)
Aflsuiting Wantijbrug (2020)	OV-probeerpas: gratis gebruikmaken van ov, verkrijgbaar via aangesloten werkgevers	2,5 maand volledige afsluiting, behalve voor bussen	355 automobilisten	0.75 automijdingen per dag, per deelnemer (onder de aanname dat deelnemers voldoen aan de voorwaarde van 3 autoritten vervangen met ov per week)
A79 Maastricht -Heerlen, Zuid Limburg Bereikbaar (2021)	OV-aanbod Arriva: twee gratis retourritten per week op woon-werk traject	Afsluiting 3x4 weken, tussen-periode ook aanbod	93 automobilisten op hindertraject	0,2 automijdingen per dag per deelnemer (gebaseerd op gemaakte ritten)
A7 Houweling-brug bij Purmerend (2024)	Altijd voordeel abonnement NS , via website aanvragen op kenteken	5 maanden, brug blijft beperkt open	623 automobilisten op hindertraject	0,28 automijdingen per dag per deelnemer (gebaseerd op gemaakte ritten)
Hinderaanpak A73 Roertunnel en tunnel Swalmen (2023)	OV-aanbod Arriva (trein en bus) korting via glimble app 1e fase 20% korting 2e fase 75% korting	1e fase: 4 weken afsluiting noordelijke richting 2e fase: 3 weken afsluiting zuidelijke richting	200 deelnemers	0,06 automijding per dag per deelnemer. 1e fase 184, 2e fase 730 tickets met korting. Elke deelnemer heeft gemiddeld 5 keer gebruik gemaakt van de kortingscode.
Afsluiting A16 viaduct over de Hoofdweg Rotterdam, Zuid Holland Bereikbaar (2024)	NS altijd voordeel abonnement & RET voordeel abonnement	Hoofdweg 3 weken volledig afgesloten, A16 meerdere weekenden	44 NS abonnementen 100 RET abonnementen	0,5 automijding per dag per deelnemer (onder de aanname dat deelnemers voldoen aan de voorwaarde van minstens 2 autoritten vervangen met ov per week)
Operatie Ring Zuid, Groningen Bereikbaar (2024)	Maximaal twee dagkaarten per deelnemer met korting die geldig is in de bus (Qbuzz) en de trein (Arriva).	5 maanden afsluiting, 4 maanden ov aanbod beschikbaar	4053 dagretour bus 585 dagretour trein 182 dagretour trein + bus (vrij groot deel 65+, terwijl op forens gericht)	Niet beschikbaar
A12 Lunetten Veenendaal (nog in uitvoering, 2025)	Altijd voordeel abonnement NS via de Dumoco app, Slim reizen challenge	2x10 dagen afgesloten, eerste afsluiting net voorbij.	250 abonnementen uitgegeven (tussenresultaat na 1e afsluiting)	Nog geen resultaten, actie loopt nog
Hinder rond Amsterdam, Amsterdam Bereikbaar (nog in uitvoering, 2025)	Dalvoordeel abonnement NS voor automobilisten of GVB gratis dagkaarten of kortingsabonnement of Altijd voordeel abonnement NS voor treinreizigers	Meerdere werkzaamheden vanaf 2025	Tussenresultaten juni 2025: 374 automobilisten 496 treinreizigers 82 GVB abonnenten 278 dagkaarten GVB	Niet beschikbaar, omdat het om meerdere afsluitingen samen gaat. De focus ligt op duurzame gedragsverandering en minder op hinder beperken.

Een ov-probeeraanbod als maatregel voor hinderbeperking bij wegwerkzaamheden leidt tot 0,06-0,75 automijdingen per deelnemer per dag. Dit betekent dat deelnemers in deze periode regelmatig de auto laten staan en met het ov reizen.

Bij het project met het hoogste aantal automijdingen per deelnemer, afsluiting Wantijbrug, was een succesfactor dat het ov wel over de brug kon en al het autoverkeer niet. 

Bij het project met het laagst aantal automijdingen per deelnemer is een deel van de deelnemers al ov reiziger. Bovendien is de korting van 20% in fase 1 weinig gebruikt, in de tweede fase is de korting verhoogd en het gebied waar de kortingscode kon worden gebruikt uitgebreid, waardoor het gebruik toenam.

Voor het totale bereikbaarheidseffect per project zijn het aantal deelnemers ook belangrijk. Het effect per deelnemer hangt namelijk sterk af van de doelgroep.

Sommige acties hebben strengere voorwaarden voor deelname dan andere. Bijvoorbeeld het aanbod bij de A7 bij Purmerend is alleen aangeboden aan automobilisten die minstens drie keer in de spits met de auto reizen op dat traject, terwijl bij de A73 de korting voor iedereen in het gebied rondom de hinder beschikbaar was.

Ook hangt de potentie van een ov-probeeractie uiteraard sterk af van de context. Gebieden met grote reizigersstromen, goede ov-alternatieven en serieuze hinder of bereikbaarheidsproblemen op de weg zullen in aanmerking komen om dergelijke effecten te behalen.

Een ov-probeeraanbod bij structurele fileknelpunten leidt gemiddeld tot 0,1 tot 0,2 automijdingen per deelnemer per dag. Deze resultaten komen van projecten rond het jaar 2017, zoals het praktijkvoorbeeld OV-probeeraanbod door Maastricht Bereikbaar en andere beter benutten projecten.

Effecten lange termijn

Een ov-probeeraanbod kan inspelen op zowel tijdelijke gedragsverandering tijdens de hinderperiode, als op structurele gedragsverandering op lange termijn. Door de actie wordt de onbekendheid met het ov weggenomen voor de mensen die eerder nog niet met het ov reisden.

Ze leren hoe de ov-verbinding is, hoe de dienstregeling is, waar ze informatie kunnen vinden, hoe ze moeten in- en uitchecken, waar de haltes zijn. Op die manier kunnen reizigers drempels voor het gebruik met het ov overkomen.

Door vervolgens positieve ervaringen met het ov te maken, kunnen reizigers zich een betere mening over het reizen met het ov vormen. Bovendien krijgen ze bij het aanbod van de NS een persoonlijke ov-chipkaart, die ze ook voor andere ov-reizen kunnen gebruiken.

Hoe langer de probeeractie duurt, hoe meer kans van doorbreking van gewoontegedrag van de deelnemer. Als er na de probeeractie een goed aanbod wordt gedaan voor een verlenging van de periode of tegen een gereduceerd tarief is er nog meer kans op het doorbreken van gewoontegedrag en het nieuwe gedrag (met het ov reizen) als norm gaan zien.

Bij het ov-aanbod bij de werkzaamheden van de A79 zegt 1/3 van de deelnemers gebruik te willen maken van het verlengingsaanbod (n=24/93). Bij de actie bij de A7 rond Purmerend verlengt 20% het aanbod.

Alsnog gebruiken veel reizigers na afloop van het probeeraanbod weer de auto in plaats van het ov. De meest belangrijke redenen hiervoor zijn:

1. Hoge kosten van de ov-reis. Na afloop van het probeeraanbod stijgen de kosten voor het gebruik van het ov. Dit stimuleert nieuwe ov-reizigers om hun keuze voor het ov alsnog weer te overdenken. Om dit te voorkomen is naast een verlenging van het probeeraanbod ook een vergoedingsaanbod van de ov-kosten via samenwerking met werkgevers interessant, zie [Factsheet werkgeversregelingen OV]. Bij de probeeractie van Groningen Bereikbaar zegt 58% te blijven reizen met het OV als er lagere ticketprijzen zijn.
2. Ov-aanbod buiten het woon-werk-traject: In veel gevallen sluit het ov-aanbod qua werktijden en reispatronen niet aan bij alle reisbehoeften van reizigers. Zo is het ov in veel gevallen gericht op het bedienen van hoofdassen en is het aanbod in de uren buiten de spits gemiddeld lager. Hierdoor is het ov voor de grote groep reizigers met onregelmatige werktijden en/of reizen naar verschillende locaties op één dag (werkgerelateerd of voor andere motieven zoals recreatie, zorg of familie) vaak geen aantrekkelijk alternatief.
3. Ov-aanbod op het woon-werk-traject: wanneer na afronding van grootschalige wegwerkzaamheden de reistijden met de auto (weer of verder) afnemen, wordt de aantrekkelijkheid van het ov lager.

Duurzaamheidseffecten

Voor de ov-rit als alternatief voor een autorit in de spits, gaan we uit van de gemiddelde ritlengte van een ov-rit van woonplaats naar werk in de spits (24 km). Per spitsmijding levert dit gemiddeld de volgende emissiebesparing op:

Tabel emissiereductie (besparing in kg/spitsmijding)

CO2	NOx	PM10
3,6	0,0045	0,0005

Kosten

De kostenposten voor het ov-probeeraanbod zijn:

• Werven van deelnemers: communicatie, registratie, controle op voldoen aan voorwaarden voor selectie, uitgifte van tickets en abonnementen, klantcontact bij vragen en klachten e.d.
• De kosten van de tickets, de korting op de tickets of de kosten van de abonnementen die worden uitgegeven. De totale kosten zijn afhankelijk van de duur en het beoogd aantal deelnemers. De kosten van NS en GVB abonnementen zijn afhankelijk van het type abonnement en te vinden op hun website. Een abonnement met voordeel in daluren is bijvoorbeeld goedkoper dan een altijd voordeel abonnement.
• Optioneel een applicatie die tickets met korting of abonnementen uitgeeft en voorwaarden voor deelname controleert (zoals Fynch, Dumoco of Glimble).
• Kosten voor een eventuele verlenging van het aanbod.
• Monitoring en evaluatie.

Vaak worden de kosten betaald vanuit de overheid (vanuit het Hinderaanpak budget) en wordt de organisatie door regionale mobiliteitsorganisaties uitgevoerd. Een uitzondering is het ov-aanbod bij de werkzaamheden van de A79, waarbij Zuid Limburg Bereikbaar samenwerkte met Arriva.

Zuid Limburg Bereikbaar betaalde vanuit de Hinderaanpak twee retourritten per week per persoon gedurende de afsluitingsperiode. Arriva bood dit ov-aanbod zelf aan tussen de afsluitingsperiodes om forenzen te stimuleren het ov te blijven gebruiken.

Bij het project A7 Purmerend liepen de kosten van de Altijd voordeel abonnementen van 623 deelnemers die 1 tot 5 maanden een abonnement hadden op tot ongeveer € 75.500. De kosten van de deelnemers die het abonnement met 2 maanden hebben verlengd waren €5.800.

Aandachtspunten en variabelen die van invloed zijn

Context die van invloed is op de effecten

• Het ov-probeeraanbod wordt vaak in combinatie met andere maatregelen uitgevoerd als onderdeel van een hinderaanpak. De maatregelen en communicatie daarover versterken elkaar tot een groter gezamenlijk effect. Daarnaast worden bij projecten zoals Slim Reizen challenge het ov-gebruik beloond, naast het thuiswerken en fietsen. Zie de Factsheet beloningsprojecten: punten sparen voor meer informatie.
• De effectiviteit van een ov-probeeraanbod wordt bepaald door de ernst van de hinder. Bij grootschalige afsluiting van langere duur of bij duidelijke structurele filehinder is de kans groter dat reizigers openstaan voor gedragsverandering, omdat de omstandigheden hen stimuleren om alternatieven zoals het ov te overwegen. Bovendien stappen er meer mensen over op het ov, wanneer ov nog wel over de weg kan maar afgesloten is voor autoverkeer, zoals bij de afsluiting van de Wantijbrug.
• Een voorwaarde is dat het ov een relevant alternatief kan zijn voor de auto. Algemeen geldt dat het voor een grote groep reizigers aantrekkelijk wordt vanaf een reistijd van maximaal 1,5 de reistijd met de auto (of lager). Daarnaast is het relevant of op de betreffende ov-verbinding(en) voldoende capaciteit kan worden geboden om extra reizigers te accommoderen. Een uitbreiding van het aanbod is in het geval van spoordiensten (en deels ook van busdiensten) niet op korte termijn realiseerbaar en zou de kosten van het ov-probeeraanbod in ieder geval fors verhogen. Bovendien kunnen bussen ook vertragingen oplopen door de hinder, waardoor het geen goed en betrouwbaar alternatief is.
• Verder spelen ook de bestaande reisvergoedingen van werkgevers een rol: voor reizigers bij wie het ov-reizen al volledig wordt vergoed, is het ov-probeeraanbod niet interessant.

Aandachtspunten voor de kwaliteit van het project

• Bereiken van doelgroepen: Effectieve communicatie is nodig om deelnemers te werven.
• Het gemak van het aanvragen van de korting is ook belangrijk voor deelname. Het downloaden van een app kan al een drempel zijn voor mensen om deel te nemen.
• Maak een bewuste afweging tussen het opzetten van uitgebreide regels en de bijbehorende organisatiekosten. Aan de ene kant wil je de actie richten op een specifieke doelgroep en misbruik beperken, aan de andere kant wil je het gebruiksgemak voor deelnemers zo hoog mogelijk houden. Met bijvoorbeeld een kentekenonderzoek (zoals bij de A7 in Purmerend) of een uitgebreide vragenlijst kun je gericht selecteren, maar dit verhoogt de kosten en verlaagt het gemak voor de gebruiker.
• De kortingsactie moet aantrekkelijk zijn voor potentiële deelnemers. Met een NS altijd voordeel abonnement kunnen deelnemers altijd met korting reizen, terwijl een dalvoordeel abonnement de reiziger alleen in het dal met korting reist. De gedragsverandering van reizigers in de spits met de auto naar buiten de spits met het ov is een erg hoge drempel. Toch wordt er voor het dalvoordeel abonnement gekozen als bijvoorbeeld het budget of de capaciteit in de trein in de spits het niet toelaat.
• Afhankelijk van de doelstelling (gaat het vooral om beperking van hinder of om aanpassing reisgedrag op lange termijn) is een afweging te maken of het aantal deelnemers of het aantal automijdingen per deelnemer een relevanter succesfactor is. Hoe aantrekkelijker de actie hoe meer deelnemers, en hoe meer randvoorwaardes aan deelname hoe meer automijdingen per deelnemer.
• Zorg dat je aan alle ov-mogelijkheden denkt: bij Amsterdam bereikbaar kunnen deelnemers kiezen tussen GVB of NS abonnement, maar niet beiden. Juist het combineren van beiden zou stimuleren aangezien het na- en voor transport met de tram/bus/metro/pont ook aantrekkelijk wordt.

Organisatorische leerpunten

• Rijkswaterstaat heeft samenwerkingsafspraken met de NS in het kader van wegwerkzaamheden. Er is een overzicht van het proces en van maatregelen die kunnen worden aangeboden (kijk op dit e-mailadres voor meer informatie).
• Monitoren en bijsturen tijdens het project is heel belangrijk. Wanneer er nog weinig aanvragen zijn is het belangrijk om communicatie op bepaalde doelgroepen te richten, de voorwaarden van deelname aan te passen of de korting te verhogen. Daarnaast is het monitoren van de hinderbeleving van reizigers ook belangrijk voor inzichten in het effect van de maatregelen.
• Het uitgeven van abonnementen kan op verschillende manieren geregeld worden. Bij de afsluiting A16 was het veel werk om handmatig kortingscodes van de NS doorgeven aan aanvragers en RET moesten persoonlijke ov-chipkaart nummers worden doorgegeven. In andere projecten is er met de Dumoco app (Slim reizen challenge) of met Fynch gewerkt, via dit systeem kunnen we voorwaardes voor de deelnemers gecontroleerd worden en de kortingscodes gedeeld worden. Glimble wordt gebruikt om kaarten voor het ov met korting te kopen (A73 afsluiting).
• Toetsen van deelnemers: Denk na hoe je deelnemers wilt toetsen aan de voorwaarden. Bijvoorbeeld een kentekenonderzoek of woonplaatscontrole zodat je het aanbod aanbiedt aan automobilisten die op de corridor rijden (Amsterdam Bereikbaar werkt met Fynch en RDW). Andere projecten gebruiken een vragenlijst en gegevens die de deelnemers moeten invullen. Zorg ervoor dat elke unieke persoon of juist elke unieke auto (op kenteken) één keer kan deelnemen.
• Inschatten van het aantal benodigde abonnementen is lastig. De aanbeveling is om het ruim in te schatten en uiteindelijke kosten te berekenen op basis van verzilverde abonnementen. Of zorg voor de mogelijkheid om overige tickets de komende jaren nog in te zetten (zoals bij de GVB abonnementen via Amsterdam Bereikbaar).

Vuistregels

Datum: 24-10-2025

Vragen of opmerkingen over de Toolbox Slim Reizen?

Heeft u vragen of opmerkingen over de Toolbox Slim Reizen? Neem dan contact met ons op via het contactformulier.