Droogte: we checken de feiten bij informatiecoördinator Bas Boterman
Berichten over droogte domineren al dagen het nieuws. De ene dag is het 40 graden, de dag erna regent het weer. Wat betekent dit voor de droogte in Nederland? Informatiecoördinator Watermanagement Bas Boterman verheldert een aantal droogtemisverstanden.
Als informatiecoördinator Watermanagement VWM brengt Bas Boterman dagelijks belangrijke waterinformatie samen en houdt hij het overzicht daartussen. Dit doet hij voor de Landelijke Coördinatiecommissie Overstromingen (LCO) en voor de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW). Kort samengevat: Bas weet alles van te veel en te weinig water, en hoe we de balans daartussen bewaren.
Klopt het dat Nederland door klimaatverandering steeds droger wordt?
‘Dat valt nu nog niet te zeggen. Als we afgaan op het nieuws lijkt het misschien van wel, maar als we kijken naar de cijfers van het KNMI krijgen we een veel genuanceerder beeld. Droogte is niet iets nieuws. In 2018 en 2019 viel er weliswaar weinig regen, maar als we verder terugkijken zien we dat 1921 en 1976 een stuk droger waren. Toen hield de droogte ook langer aan.
In de afgelopen eeuw nam zowel de hoeveelheid regen als de potentiële verdamping toe. Maar er zijn grote verschillen per regio en per seizoen, waardoor de gevolgen telkens anders uitpakken. Soms zal het natter zijn, soms droger. Bovendien gaat het niet alleen om hoeveel regen er valt. Ook de hoeveelheid water die via de Rijn en de Maas Nederland instroomt is belangrijk. Het KNMI houdt dit soort ontwikkelingen in de gaten. Op basis van metingen sinds 1950 en toekomstprojecties zegt het KNMI dat er in ons binnenland in de zomer waarschijnlijk meer van dit soort droogtes zullen komen. Dit komt door klimaatverandering. Maar voor het kustgebied is dat niet aangetoond. Het is dus niet te zeggen of klimaatverandering de oorzaak is van elke verandering.’
Als het 1 keer hard regent, is de droogte dan opgelost?
‘Zeker niet! Dit is een hardnekkig misverstand. Berichten over droogte kunnen dagenlang in het nieuws zijn. Zodra het dan een keer regent is het stil. Maar het probleem is niet weg. Als het een lange tijd niet regent, verdampt er veel water uit de bodem. De bodem wordt droger. Als het dan wel regent, kan de bodem het water minder goed opnemen.
Vergelijk het met als u uw kamerplanten een maand geen water geeft, en dan vervolgens in 1 keer een plens. Dan neemt de grond het water ook niet goed op. Hetzelfde gebeurt buiten. In plaats van in de grond zakken, spoelt het water weg. Niet fijn voor ons, maar het is veel beter om vaker miezerregen te hebben. Zo hadden we dit voorjaar een relatief lange droge periode. Als het dan regent brengt dat kort verlichting, maar daarna komt de droogte snel weer terug.’
Is de oplossing niet om meer water op te slaan als het regent?
‘Ik hoor dit heel vaak. In theorie is dit geen raar idee. In de herfst en winter valt er meer dan genoeg regen en stroomt er genoeg water door de rivieren. Over het jaar heen komen we niks tekort. Dus als we het vasthouden is het probleem opgelost, toch? Maar mensen realiseren zich niet hoe ontzettend veel water we dan moeten vasthouden. Waar laten we dat?
Om elk potentieel watertekort op te kunnen vangen met opgeslagen water, moet er ten minste een tweede IJsselmeer bijkomen. Of meerdere meren die samen even groot zijn. Of 1 of meerdere waterreservoirs op het land, die qua omvang gelijk zijn aan het IJsselmeer. Ziet u het voor zich? Daar is geen plek voor. Daarom houden we nu maar een deel vast. Door het waterpeil in het droogteseizoen te verhogen in rivieren en kanalen, en natuurlijk het IJsselmeer, onze nationale regenton.
Hoeveel water we kunnen opslaan hangt ook af van het seizoen. In het hoogwater- en stormseizoen voeren we het overtollige water juist af naar zee. We willen geen overstromingen. Het lijkt misschien omslachtig: water afvoeren en daarna vasthouden, maar er is geen alternatief voorhanden.
'Er is helaas geen one-size-fits-all oplossing. Het gaat allemaal om de juiste balans behouden.’
Bovendien is het aanvoeren van opgeslagen water maar voor een deel van Nederland een oplossing. Water uit de Rijn kunnen we bijvoorbeeld via het IJsselmeer en kanalen helemaal naar Groningen brengen. Maar we kunnen het opgeslagen water niet zomaar naar in hoger gelegen delen van Nederland pompen. Die gebieden blijven afhankelijk van voldoende regen. Er is helaas geen one-size-fits-all oplossing. Het gaat allemaal om de juiste balans behouden. Dag in dag uit.
Een belangrijk onderdeel van de oplossing is om het water dat we anders zouden afvoeren naar zee te laten infiltreren in het grondwater. Waterschappen zijn hier al mee bezig. Bijvoorbeeld door beken weer te laten meanderen (kronkelen), zodat er meer water in de grond zakt. Maar iedereen kan hieraan bijdragen, door minder tegels in hun tuin te leggen en hun regenpijp af te koppelen van het riool.'
Actuele situatie
Meer informatie over de actuele situatie rondom droogte leest u in de Droogtemonitor.
Podcast Droog, droger, droogst
Omgaan met droogte is een grote opgave voor Rijkswaterstaat. Vincent Beijk, hoofdkennisveldtrekker Waterbeheer, werkt dagelijks tegen droogte. In onze nieuwste podcast Droog, droger, droogst vertelt hij alles over zijn werk.