Natuurgebiedjes langs snelwegen: wat en waarom?
Er zijn in Nederland honderden natuurgebiedjes in brede bermen, aansluitingen en knooppunten. Voorbeelden hiervan zijn de kwadranten in het verkeersknooppunt Beekbergen (snelwegen A1-A50) en de brede middenberm bij Stroe (snelweg A1).
Wat is de functie van deze gebieden, wat groeit er en wat doet Rijkswaterstaat op het vlak van ontwerp en beheer?
Functies van natuurgebiedjes
De primaire functie van de ingesloten waterpartijen in aansluitingen is waterberging. Als er veel regen valt moet dit, met het oog op verkeersveiligheid, snel afgevoerd kunnen worden. Deze waterbergingen worden zo vormgegeven dat ze passen binnen de landschappelijke context, maar ook op zo’n manier dat er een interessante uitgangssituatie ontstaat voor natuurlijke processen.
Er is dus sprake van een functionele, fraaie en duurzame inrichting. Omdat de gebieden door hun ligging niet toegankelijk zijn, kan de natuur hier – binnen de gestelde doelen – vrijwel ongestoord tot ontwikkeling komen. Ook bij droge situaties zoals op de Veluwe is dit het geval.
Variatie in planten en dieren
In bermen, aansluitingen en knooppunten kom je talrijke en bijzondere planten en dieren tegen, zoals de zeldzame graafbij en het hooibeestje. Over het algemeen raken de meeste dieren snel gewend aan het verkeer.
Het verkeer heeft meestal geen hinder van de aanwezige dieren, met uitzondering van ganzen en zwanen die langzaam opstijgen. Om aanvaringen met laag overvliegende vogels te voorkomen kan bijvoorbeeld hogere begroeiing langs de randen geplant worden.
Ontwerpen van natuur
Bij het ontwerpen en inrichten van bermen en ingesloten terreinen wordt integraal naar de ruimtelijke opgave gekeken. Het ontwerp moet voldoen aan de primaire doelstelling zoals wateropvang, landelijk passend zijn en ruimte bieden aan de ontwikkeling van de natuur. Ook dient rekening gehouden te worden met de onderhoudsbudgetten.
Het belang van goed beheer
Het beheer is een belangrijk aspect. Zonder goed beheer zou de meeste natuur langs snelwegen overgroeien. Hiervoor is het nodig dat er minimaal 1 keer per jaar gemaaid wordt, dat het maaisel wordt afgevoerd en dat ongewenste, snelgroeiende opslag van beplantingen wordt verwijderd.
Meer weten? Lees het NRC-artikel dat Johan Nebbeling hierover schreef naar aanleiding van een gesprek met adviseur natuur en groenvoorzieningen, Peter-Jan Keizer en adviseur ruimtelijke kwaliteit, Jan Willem de Jager, beide werkzaam bij Rijkswaterstaat.