Tweefasenproces: fundament onder eerlijke afspraken
Het tweefasenproces helpt om risico’s rond met name grote infraprojecten te beheersen, voor opdrachtgever én opdrachtnemer. Rijkswaterstaat, juristen en vertegenwoordigers uit de bouwwereld zijn bezig met het verkennen en uitwerken van dit instrument. Ook worden de eerste ervaringen opgedaan bij concrete projecten.
Het tweefasenproces is een van de maatregelen uit het plan van aanpak ‘Op weg naar een vitale infrasector’. Dit in maart 2020 verschenen rapport is het startpunt voor een traject waarin Rijkswaterstaat en marktpartijen samenwerken aan een vitalere, innovatievere en productievere grond-, weg- en waterbouwsector.
Advocatenkantoor Stibbe deed op eigen initiatief onderzoek naar het tweefasenproces onder direct betrokken bestuurders en juristen bij grote bouwbedrijven en belangenorganisaties uit de bouwsector. Dit leidde tot een voorstel van het kantoor om te gaan voor een risicogestuurde aanpak van de inrichting van het tweefasenproces.
Belangrijkste les
Ingmar de Groot en Iris Hendriksen zijn als juristen bij Stibbe bij het onderzoek betrokken. ‘Wij hebben als kantoor veel ervaring met grote infrastructurele projecten waarin met een aanpak in 2 fasen wordt gewerkt’, licht Hendriksen toe. De Groot vult aan: ‘De belangrijkste les die we trekken, is dat je in het tweefasenproces heel duidelijk moet vastleggen hoe je van fase 1 naar fase 2 beweegt. De vaststelling van de risico’s, de planning en de prijs moeten heel precies zijn opgeschreven, anders kun je alsnog tegen problemen aanlopen.’
Gedoe voorkomen
De Groot stelt dat het hoofddoel van een tweefasenproces, kort gezegd, het voorkomen van gedoe tijdens de bouwfase is. ‘In de huidige situatie worden projecten vooral gegund op prijs. Wie de beste, lees: laagste prijs offreert, krijgt de klus. De risico’s in een project zijn dan over het algemeen niet volledig afgekaart of ze worden, om te voorkomen dat het werk wordt verloren, niet voldoende ingeprijst. Dat kan tijdens de werkzaamheden tot lange discussies leiden. Extra kosten en meerwerk zijn dan een onderdeel van lange onderhandelingen, met aan het eind over het algemeen meer verliezers dan winnaars.’
Op hetzelfde spoor
Sander Dekker, directeur van Heijmans Infra, herkent dit. ‘Gunnen op de laagste of economisch meest voordelige prijs ging meestal goed’, zegt hij. ‘Tot het moment dat het ontwerp verder werd uitgewerkt en de specifieke risico’s van een complex project aan het licht kwamen. Dan moesten opdrachtgever en opdrachtnemer opnieuw met elkaar in gesprek en dat verliep lang niet altijd zonder frictie. In de bouwwereld merkte je dat het niet langer kon, op deze manier. Er moest echt iets veranderen om te voorkomen dat we door een onevenwichtige risicoverdeling met verlies gingen werken.’
‘Gelukkig zit Rijkswaterstaat op hetzelfde spoor. Allemaal hebben we de behoefte om het risicoprofiel van een opdracht al vooraf realistisch in te kleuren. Dat is denk ik voor alle partijen de meest wezenlijke stap vooruit.’
Experimenten in echte projecten
Max van Heijst, waarnemend directeur Inkoop en Contractmanagement bij Rijkswaterstaat Grote Projecten en Onderhoud, stelt dat er met name in de voorfase en in de 1e fase van het tweefasenproces kansen liggen. ‘Belangrijk is nu dat we via experimenten in echte projecten samen met de markt laten zien hoe het werkt. Onze insteek is om via een reeks experimenten ervaring op te doen met het tweefasenproces en lessen en verbeteringen benutten in volgende projecten.’
‘Onze eerste ervaringen deden we op bij projecten zoals de Nijkerkerbrug, de Krib- en oeververlaging Pannerdensch Kanaal en de aanbesteding van de renovatie van de IJsselbruggen in de A12. Ook bij de aanbesteding van de renovatie van de Prinses Marijkesluis passen we het tweefasenproces toe. Het volgende ijkpunt is de toepassing van het tweefasenproces bij een groot integraal project, de verbreding van de A27 Houten - Hooipolder, waar we voor de zomer de aanbesteding starten van het tracé Everdingen - Hooipolder.’
Een uitgebreide versie van dit artikel lees je in het nieuwste magazine Rijkswaterstaat Zakelijk & Innovatie.