‘Terugkeer zeearend kroon op ons werk’
Sinds de middeleeuwen hadden we ‘m als broedvogel niet meer gezien: de zeearend. Maar in 2006 streek-ie uit eigen beweging weer in Nederland neer. En dat is goed nieuws, want het zegt veel over de kwaliteit van het landschap. Mennobart van Eerden monitort al ruim 40 jaar het IJsselmeergebied en zag de arend terugkeren. ‘Het is de kers op de taart!’
Mennobart: ‘In 2006 keerde de 1e zeearend in Nederland terug naar de Oostvaardersplassen. De arend is daar niet uitgezet, maar koos zelf voor dat gebied om er te gaan broeden. Dat is geen toeval, want de Oostvaardersplassen is misschien wel het beste gebied voor die vogel. We zagen een nest, eieren en uiteindelijk ook jongen. En dat was niet eenmalig, het zeearendstel heeft de afgelopen jaren 20 jongen grootgebracht.’
Natuurontwikkeling gunstig voor zeearend
‘Inmiddels is Nederland zo’n 20 zeearendenparen rijk. En dat zegt iets over ons werk aan de Nederlandse natuur. We werken aan mooie overgangen tussen ons watersysteem en het achterland. Zo creëren we nieuwe natuur zoals de Oostvaarderplassen en Marker Wadden en maken ondiepe vooroevers waar vissen, eenden en ganzen graag verblijven. Dat is natuurlijk smullen geblazen voor de zeearend! Uiteindelijk vormen de diverse landschappen een eenheid waarbinnen natuurgebieden en waterkwaliteit samenkomen.’
‘Het project Ruimte voor de Rivier doet ook veel goeds voor de zeearend. We kozen bij de hoogwaterveiligheidsopgave niet voor hogere dijken, maar voor nevengeulen en uiterwaarden die geliefd zijn bij arenden. Toch begon alles eigenlijk met de verbetering van de waterkwaliteit. De Rijnoeverstaten hebben zich georganiseerd om te komen tot een beter stroomgebied van de Rijn. We zijn samen gaan nadenken over het gehele stroomgebied en het beheer ervan. Wat benedenstrooms gebeurt, wordt immers bovenstrooms bepaald. Dit resulteerde in een betere waterkwaliteit en helderder water.’
Dieren kiezen leefgebied
‘Dieren die de vrije keuze hebben, zoeken voedselrijke en florerende natuurgebieden op. Als wij dat niet op orde zouden hebben, zou de zeearend hier niet zijn. Het dier is dus een goede indicator voor de staat van de natuur. Met onder meer Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, de landschappen, provincies en gemeenten werken we door heel Nederland samen aan een goede kwaliteit van het landschap.’
Digitaal portaal volgt bewegingen zeearend
Op een digitaal portaal zijn een aantal zeearenden te volgen. Die zijn in Nederland als nestjong van een zender voorzien. ‘De data lopen zo’n 3 dagen achter om te voorkomen dat hordes spotters de rust verstoren. Het portaal geeft mooi weer hoe de zeearenden zich over Noordwest-Europa verplaatsen. In Nederland zie je bewegingen op de Veluwe, Oostvaardersplassen, de Biesbosch en het Waddengebied. Maar ook naar Duitsland, België en noord Frankrijk worden regelmatig uitstapjes gemaakt.'
Waarom juist daar? ‘In die gebieden is er dus een goede land-waterverbinding, ruimte, stilte en veel en divers voedsel. Een zeearend is qua voedsel namelijk afhankelijk van watervogels (ganzen en eenden), vissen (karpers, brasems) en zoogdieren (hert en haas). Het maakt zo’n arend natuurlijk niet uit in wiens gebied hij te gast is. Hij kan er alleen maar zijn als we samen met natuurbeheerders blijven werken aan een kwalitatief goed landschap. Dat de zeearenden het waarderen, is een mooi voorbeeld hoe belangrijk de ruimtelijke schaal van kwaliteit is en voor ons een kroon op ons werk.’
Monitoren van vogelsoorten
‘Om te monitoren hoeveel en welke vogelsoorten er in Nederland aanwezig zijn, doe ik tellingen. Dan vlieg ik met een vliegtuig hoog boven een bepaald gebied, boven de vogels. Ik voel me dan een klein beetje een arend onder de arenden. Je kijkt dan neer op vliegende zeearenden, met die geweldige vleugels. Heel bijzonder en een fantastisch gezicht!’