Samenwerken aan de Toekomst van de Noordersluis
Wat kan je allemaal doen met de Noordersluis, als die geen sluis meer hoeft te zijn? Met deze vraag startte Rijkswaterstaat in 2019 het co-creatietraject Toekomst Noordersluis. Vooruitlopend op de Omgevingswet deed Rijkswaterstaat een open oproep aan omgevingspartijen, bedrijven en experts om mee te denken over de maatschappelijke kansen voor deze oude sluis.
Meer dan 100 mensen gaven enthousiast gehoor aan de oproep om mee te denken over functies die de Noordersluis in IJmuiden kan krijgen na de ingebruikname van de nieuwe zeesluis, die op dit moment wordt gebouwd naast de Noordersluis. Een breed palet aan omgevingspartijen, start-ups, kennisinstellingen en experts uit allerlei werkvelden heeft actief meegewerkt aan het co-creatietraject. Er zijn 4 bijeenkomsten georganiseerd, die werden begeleid door De Bouwcampus. In gemixte teams werd hierin een aantal ideeën verder uitgewerkt.
Maatschappelijke kansen
De Noordersluis is de grootste van de 4 sluizen in het sluizencomplex IJmuiden, die de scheepvaartverbinding vormen tussen de Noordzee en het Noordzeekanaal. Vanaf 2022 neemt de nieuwe zeesluis IJmuiden de schutfunctie van de Noordersluis over. Bregje van Beekvelt, verantwoordelijk directeur voor de co-creatie Toekomst Noordersluis kijkt terug op een geslaagd traject. ‘Rijkswaterstaat kan de Noordersluis sluiten, waardoor de dichte sluis alleen een waterkering en een deel van de oeververbinding in het Noordzeekanaal vormt. Maar in dit geval vroegen we ons af: blijven er dan misschien interessante maatschappelijke kansen liggen?’ Rijkswaterstaat begon het traject met de gedachte toe te werken naar één idee voor de Noordersluis. ‘Gaandeweg het traject kwamen we er samen achter dat er meerdere relevante en waardevolle ideeën werden ontwikkeld. Niet alleen voor het sluizencomplex, maar mogelijk ook voor andere plekken op het Rijkswaterstaat-areaal’, aldus Van Beekvelt.
Rijke oogst
Het traject heeft een scala aan mooie ideeën opgeleverd die nu voor een deel verder uitgewerkt gaan worden. Van energieopwekking tot testlocatie en van opvang van plastic tot behoud van de schutfunctie voor de scheepvaart. Een rijke oogst aan ideeën waar Rijkswaterstaat alleen niet op zou zijn gekomen. Allert Schotman van het Loodswezen Amsterdam-IJmond, die het idee voor Het Waterlab indiende, ziet de verschillende sessies die hebben plaatsgevonden ‘als een mooie ervaring’ en waardevol voor Rijkswaterstaat ‘om van verschillende invalshoeken informatie en ideeën aangedragen te krijgen’.
Alle ideeën zijn nu samengevat en geanalyseerd in een eindrapport waarbij per idee vervolgstappen zijn benoemd. Bij sommige vervolgstappen is Rijkswaterstaat zelf aan zet, bij andere ligt de bal bij de initiatiefnemers. Arnoud van der Vaart van start-up Noria, betrokken bij Canal Cleaner (RE-CREATIE) om plastic af te vangen, zag een duidelijk een verschil met voorgaande trajecten: ‘Ik heb de rol van Rijkswaterstaat anders ervaren’, aldus Van der Vaart. ‘In dit traject was er minder een opdrachtgever-opdrachtnemer verhouding, maar meer een verhouding op gelijkwaardige basis. Je kunt met elkaar creatief nadenken over een oplossing en dat doe je samen met mensen waarmee je niet altijd samenwerkt.’
Testlocatie voor innovaties
Een aantal ideeën uit het co-creatietraject wordt nu verder onderzocht. Zo wordt binnen het project Vervanging en Renovatie het idee onderzocht om de Noordersluis open te houden voor scheepvaart in plaats van de Middensluis, al dan niet met een extra deur om de kolk te kunnen verkleinen. Het idee is van Port of Amsterdam onder de noemer ‘Sneller, slimmer, schoner door de vernieuwde Noordersluis’. Ook wordt in dat project de mogelijkheid onderzocht om de Noordersluis te benutten om extra te spuien of een modulair gemaal in te plaatsen.
Het traject leverde ook ideeën op die wellicht op andere plekken kunnen worden ingezet. Een voorbeeld hiervan is Het Waterlab, waar het idee is om de Noordersluis te benutten voor het testen van innovaties op het gebied van scheepvaart, watermanagement en sluisbouw. Omdat mogelijk ook op een andere locatie kan, zal nu breder worden gekeken of sluizen die niet gebruikt worden, benut kunnen worden voor deze innovatie. Ook wordt het idee Canal Cleaner in het Noordzeekanaal op andere plekken verder onderzocht, net zoals dat geldt voor het idee Blue Energy van RedStack om energie op te wekken uit water (Be-spaarsluis). Het is aan de initiatiefnemers van deze ideeën om hiervoor met hulp van Rijkswaterstaat haalbaarheidsonderzoeken uit te voeren naar de mogelijkheden om de ideeën elders te ontwikkelen.
Omgevingswet
Met oog op de nadere omgevingswet was het voor Rijkswaterstaat in meerdere opzichten een mooie leerervaring. Van Beekvelt: ‘Met de Omgevingswet in aantocht is het belangrijk om ervaringen op te doen met dit type trajecten.’ De Omgevingswet stimuleert vroegtijdige participatie om tijdig belangen, meningen en creativiteit op tafel te krijgen. ‘Hiermee wordt de (denk)kracht van andere partijen benut en kan gezamenlijk gewerkt worden aan maatschappelijke opgaven. Deze open manier van werken wordt in het kader van de Omgevingswet steeds belangrijker.’ Meer info vind je op de website Toekomst Noordersluis.